Η χειραγώγηση έχει πολλές μορφές και είναι πιο συχνές από όσο γενικότερα πιστεύεται. Από το περιστασιακό παθητικό-επιθετικό σχόλιο μέχρι την πλήρη έκρηξη του gaslighting σε τακτά χρονικά διαστήματα, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι χειριστικοί σε κάποιο βαθμό.
Πώς μοιάζει η χειριστική συμπεριφορά;
Η χειραγώγηση είναι μια νοητική τακτική που χρησιμοποιείται από κάποιον προκειμένου να "παγιδεύσει" έναν άλλον να κάνει αυτό που εκείνος θέλει. "Προσπαθείτε κατά κάποιο τρόπο να τον ξεγελάσετε για να συμπεριφερθεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, είτε πρόκειται να σας δώσει κάτι, είτε να κάνει κάτι για εσάς - χωρίς όμως να το πείτε ευθέως, αλλά προσπαθώντας αντίθετα να τον ωθήσετε να το κάνει χωρίς να το ξέρει", εξηγεί η θεραπεύτρια και ειδική στις σχέσεις Ann Barham.
Σύμφωνα με τον θεραπευτή και ειδικό σε θέματα σχέσεων Ken Page, ο καθένας μπορεί να είναι χειριστικός κατά καιρούς, μερικές φορές χωρίς καν να το συνειδητοποιεί. "Είμαστε όλοι άνθρωποι και όλοι μας χειραγωγούμε, επειδή είναι ένας ανθρώπινος μηχανισμός άμυνας", λέει.
Υπάρχουν τόσες πολλές συμπεριφορές που μπορούν να θεωρηθούν χειριστικές, με διαφορετικό βαθμό σοβαρότητας. Η χειραγώγηση πηγάζει από το ότι δεν είναι κάποιος σε θέση να αναλάβει την ευθύνη για τα συναισθήματά του και να τα χειριστεί με ώριμο τρόπο. "Αν νομίζετε ότι χειραγωγείτε, πιθανότατα χειραγωγείτε", εξηγεί ο Ken Page.
9 τρόποι με τους οποίους μπορεί να είναι κάποιος χειριστικός χωρίς να το συνειδητοποιεί:
1. Θα κάνει τα πάντα για να πετύχει τον δικό του σκοπό
Η χειραγώγηση έχει να κάνει με το να προσπαθεί κάποιος να πετύχει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Αν δυσκολεύεται να το πετύχει, ένα χειριστικό άτομο μπορεί να κάνει τα πάντα για να πάρει αυτό που θέλει, ακόμα και εις βάρος των άλλων ανθρώπων. Αντί να δέχεται το "όχι" ως απάντηση, προσπαθεί να "χειραγωγήσει" την κατάσταση για να γίνουν όλα όπως θέλει.
2. Δυσκολεύεται εκφράσει άμεσα τις ανάγκες του
Σύμφωνα με την Barham, η χειραγώγηση μπορεί να προκύψει από την αδυναμία (ή τουλάχιστον την απροθυμία) να πει κανείς απλά τί είναι αυτό που αισθάνεται ή χρειάζεται. Για παράδειγμα, αντί να ζητήσει από τη φίλη της μια γυναίκα να κάνει baby sitting, θα πει "Θεέ μου, μακάρι να μπορούσα να βγω απόψε, αλλά πρέπει να μείνω σπίτι με τα παιδιά. Είναι τόσο δύσκολο να είσαι ανύπαντρη μητέρα".
3. Κάνει προβολή στους άλλους
Δεν είναι ασυνήθιστο να προβάλλουν τα άτομα τις δικές τους ανασφάλειες και την αυτοαποστροφή τους σε ένα άλλο άτομο. Σύμφωνα με τον Page, αυτό ονομάζεται προβολική ταύτιση και είναι σχεδόν πάντα μια ασυνείδητη μορφή χειραγώγησης.
4. Λέει ψέματα.
Προφανώς, το ψέμα είναι η χειραγώγηση στην πραγματική της μορφή. Κάποιος που παραποιεί, αποφεύγει ή αγνοεί την αλήθεια σε τακτική βάση, το κάνει για κάποιο λόγο. Η απόκρυψη της αλήθειας είναι η ουσία της χειριστικής συμπεριφοράς.
5. Κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ένοχοι.
"Οι χειριστικοί είναι ειδήμονες στο να προκαλούν ενοχές", λέει ο Page. Η πρόκληση τύψεων και ενοχών είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χειραγώγησης. Φυσικά, είναι εντάξει να εκφράζει κανείς τον πόνο και την απογοήτευσή του, αλλά αν το κάνει για να κερδίσει κάτι, αυτό δεν είναι μια ειλικρινής συμπεριφορά.
6. Δεν κρατάει τις υποσχέσεις του
Ναι, οι υποσχέσεις που δεν τηρούνται είναι χειριστική συμπεριφορά. Το να δίνει κανείς υποσχέσεις σε φίλους, συγγενείς ή ερωτικούς συντρόφους που δεν τηρεί είναι ένας τρόπος χειραγώγησής τους για να παραμείνουν στη ζωή του.
7. Κάνει όμορφες χειρονομίες περιμένοντας ανταλλάγματα
Οι ευγενικές κινήσεις προσφοράς για τους άλλους ανθρώπους σίγουρα δεν είναι κάτι κακό. Ωστόσο, όταν γίνονται με την προσδοκία αντίστοιχης ανταπόκρισης και "εξυπηρετήσεων", αυτό είναι χειραγώγηση, έλλειψη ειλικρίνειας και σε κάθε περίπτωση απουσία ανιδιοτελών κινήτρων.
8. Τιμωρεί τους ανθρώπους όταν δεν γίνεται το δικό του
Όποια και αν είναι η μορφή "τιμωρίας", ένας χειριστικός άνθρωπος αντιδρά πραγματικά αρνητικά στα πράγματα που δεν πάνε όπως τα θέλει και ξεσπά στους άλλους με ένα είδος τιμωρίας.
9. Είναι υπερβολικά πειστικός
Ένας χειριστικός άνθρωπος πείθει τους ανθρώπους να κάνουν αυτό που θέλει ή να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, είναι γενικά πολύ πειστικός και έχει μεγάλη κατανόηση των ψυχικών τακτικών που μπορούν να φθείρουν τους ανθρώπους.
13 είδη χειριστικών συμπεριφορών:
- Gaslighting
- Παθητική επιθετικότητα
- Λεκτική κακοποίηση
- Ψέματα
- Στέρηση στοργής ή σεξ
- Υπερβολική επίδειξη αγάπης
- Έπαινοι
- Παράπονα
- Πρόκληση ενοχών
- Παθητικά επιθετική ανάρτηση στο διαδίκτυο
- Προβολική ταύτιση
- Προσποίηση αθωότητας
- Κατηγορίες
Γιατί οι άνθρωποι γίνονται χειριστικοί;
Συχνά μπορεί να προκύψει από τη μη ικανοποίηση των αναγκών τους καθώς μεγαλώνουν, ακόμα και από το γεγονός ότι η χειραγώγηση έχει γίνει πρότυπο για αυτούς από την οικογένειά τους.
Η χειραγώγηση είναι με πολλούς τρόπους ένας μηχανισμός άμυνας, λέει ο Page. Για ορισμένους τύπους προσωπικότητας -όπως οι κοινωνιοπαθείς και οι ναρκισσιστές- η χειριστική συμπεριφορά είναι απλώς μέρος του χαρακτήρα τους, ενώ γενικά όσο περισσότερα τραύματα έχει κάποιος, τόσο περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει χειριστική συμπεριφορά.
Πώς να σταματήσει κάποιος να είναι χειριστικός
Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση από το ίδιο το άτομο πως υπήρξε χειριστικό και έπειτα η αναζήτηση των παραγόντων που το προκάλεσαν αυτό. Σε κάθε περίπτωση, ένας ειδικός θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος.