Την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στο shape.gr την αφιερώνουμε, φέτος, στη διατροφή και το σώμα της γυναίκας. Μιλάμε με γυναίκες που έχουν περάσει από το κατώφλι των διατροφικών διαταραχών, και μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία τους, αλλά και τη γνώμη τους. Παράλληλα, συζητάμε μαζί τους για τις πιέσεις γύρω από την εικόνα του σώματος και πώς ακόμα και η υγιεινή διατροφή, που σήμερα θεωρείται κάτι θετικό, πολλές φορές γίνεται ένα πεδίο κριτικής, που μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα. Τι ελπίζουν για το μέλλον; Παρακάτω, μιλάμε με τη Μανουέλλα Εμμανουλοπούλου, η οποία έχει βιώσει τη νευρική ανορεξία, και, μάλιστα, μοιράζεται την πορεία της εμπειρίας της αυτής και μέσα από τα social media της.
Πώς θα περιέγραφες τη σχέση σου με το φαγητό και το σώμα σου τα τελευταία χρόνια;
Η σχέση μου με το φαγητό και το σώμα μου έχει εξελιχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια και σήμερα τη βλέπω με περισσότερη αγάπη και σεβασμό. Έχω μάθει να ακούω πραγματικά τις ανάγκες μου, χωρίς ενοχές ή περιορισμούς, και να απολαμβάνω το φαγητό ως πηγή θρέψης και χαράς. Πολλές φορές έχω ακούσει από ανθρώπους γύρω μου ότι η δική μου πορεία τους έχει εμπνεύσει να δουν το σώμα τους με περισσότερη αποδοχή και να χτίσουν μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό. Αυτό είναι κάτι που με γεμίζει απίστευτα, γιατί ξέρω πόσο δύσκολο μπορεί να είναι το ταξίδι προς την αυτοαποδοχή.
Πώς εκδηλώθηκε η διατροφική διαταραχή στη δική σου ζωή;
Η διατροφική διαταραχή εκδηλώθηκε ως ένας τρόπος ελέγχου σε περιόδους που αισθανόμουν ότι δεν είχα έλεγχο σε άλλα κομμάτια της ζωής μου. Η τροφή και η εικόνα του σώματός μου έγιναν εμμονικά σημεία αναφοράς. Ήταν μια διαρκής μάχη ανάμεσα σε αυστηρούς κανόνες και ενοχές, που τελικά με απομάκρυνε από την ουσία του να ζεις πραγματικά.
Η έννοια της "υγιεινής διατροφής" επηρεάζει τις γυναίκες με κάποιον καταπιεστικό τρόπο σήμερα;
Ναι, πολλές φορές η "υγιεινή διατροφή" παρουσιάζεται μέσα από ένα πρίσμα ελέγχου και περιορισμών, αντί να είναι μια ελεύθερη και εξατομικευμένη επιλογή. Οι γυναίκες ειδικά βομβαρδίζονται με αντικρουόμενα μηνύματα: πρέπει να τρώνε "καθαρά", αλλά όχι υπερβολικά, να είναι γυμνασμένες αλλά όχι εμμονικές, να αγαπούν το σώμα τους αλλά και να το "βελτιώνουν".
Ιδιαίτερα με την άνοδο των social media, η "υγιεινή διατροφή" έχει μετατραπεί σε ένα σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης. Δεν αρκεί να τρως θρεπτικά, πρέπει να φαίνεται κιόλας, μέσα από φωτογραφίες με τέλεια γεύματα, μέσα από λίστες "καλών" και "κακών" τροφών, μέσα από μια διαρκή σύγκριση με άλλες γυναίκες που υποτίθεται ότι "τα καταφέρνουν καλύτερα". Έτσι, η υγιεινή διατροφή σταματά να είναι μια προσωπική επιλογή και μετατρέπεται σε κοινωνική πίεση. Η κουλτούρα της ευεξίας έχει αντικαταστήσει τις παλιές αυστηρές δίαιτες με νέες, πιο "φυσικές" ή "επιστημονικές" προσεγγίσεις, που όμως συχνά καταλήγουν να είναι εξίσου περιοριστικές. Για παράδειγμα, η τάση του "clean eating" μπορεί να οδηγήσει σε εμμονικό έλεγχο των τροφών, ενώ η ανάγκη να τρώμε "σωστά" μπορεί να μας απομακρύνει από τη διαισθητική διατροφή, την ικανότητα του σώματός μας να ρυθμίζει φυσικά την πείνα και τον κορεσμό του.
Το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η υγιεινή διατροφή, αλλά το πώς μας παρουσιάζεται, ως ένας ακόμα τρόπος να αξιολογούμε τον εαυτό μας, αντί ως μια ευέλικτη επιλογή που σέβεται τις ανάγκες μας. Το να αποδεσμευτούμε από αυτή τη νοοτροπία δεν σημαίνει να αδιαφορήσουμε για την υγεία μας, αλλά να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το φαγητό με λιγότερη πίεση και περισσότερη εμπιστοσύνη στο σώμα μας.
Πιστεύεις ότι οι νεότερες κοπέλες έχουν πιο υγιή προσέγγιση στη διατροφή ή συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν το θέμα με ένα ίδιο, παλιό μοτίβο;
Βλέπω και τα δύο. Οι νεότερες γενιές μιλούν περισσότερο για αποδοχή του σώματος και για τη διαισθητική διατροφή, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και η πίεση της κουλτούρας ευεξίας, που συχνά είναι μια άλλη μορφή διατροφικού ελέγχου. Το πρόβλημα δεν έχει εξαφανιστεί, απλά έχει αλλάξει. Οι νεότεροι φαίνεται να είναι πιο συνειδητοποιημένοι για την ψυχολογική επίδραση της διατροφής, αλλά πολλές φορές καταλήγουν να υιοθετούν υπερβολικά πρότυπα ευεξίας που δεν αφήνουν περιθώρια για αυθόρμητες, αυθεντικές επιλογές. Άρα, ενώ έχουμε κάνει πρόοδο στο να μιλάμε ανοιχτά για τη σχέση μας με το σώμα και το φαγητό, ταυτόχρονα συνεχίζουμε να βιώνουμε τις αντιφάσεις αυτών των νέων ιδεών, που μπορεί να καταλήγουν σε νέες μορφές περιορισμού και πίεσης.
Πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξει τη στάση της απέναντι στις γυναίκες και την εικόνα του σώματός τους, ή είναι κάτι που πρέπει να το αλλάξουμε εμείς ατομικά;
Είναι και τα δύο απαραίτητα. Η κοινωνία πρέπει να σταματήσει να επιβάλλει στερεότυπα και να συνδέει την αξία μιας γυναίκας με την εξωτερική της εμφάνιση. Παράλληλα, εμείς, σε προσωπικό επίπεδο, μπορούμε να δουλέψουμε προς μια πιο υγιή νοοτροπία, να επιλέγουμε τι περιεχόμενο καταναλώνουμε και να αμφισβητούμε τα πρότυπα που μας έχουν επιβληθεί. Είναι σημαντικό να ενισχύσουμε την εσωτερική μας αυτοεκτίμηση και να αναγνωρίσουμε την αξία μας πέρα από την εξωτερική εικόνα.
Πιστεύω πως σε προσωπικό επίπεδο, η ψυχοθεραπεία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Η ψυχοθεραπεία μας βοηθά να κατανοήσουμε τα βαθύτερα αίτια της αυτοεκτίμησης μας και να εργαστούμε πάνω στις πεποιθήσεις που έχουμε για το σώμα μας και την αξία μας. Μέσα από αυτή, μπορούμε να απελευθερωθούμε από τα κοινωνικά στερεότυπα και να αναπτύξουμε μια πιο ισχυρή και υγιή σχέση με τον εαυτό μας, αποδεχόμενοι την ανθρώπινη φύση και τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μας με το πέρασμα του χρόνου.
Αν μπορούσες να αλλάξεις κάτι στον τρόπο που μιλάμε για το φαγητό και το σώμα, τι θα ήταν αυτό;
Θα ήθελα να σταματήσουμε να δίνουμε ηθικές ταμπέλες στο φαγητό, όπως το να το χαρακτηρίζουμε ως "καλό" ή "κακό", "επιτρεπτό" ή "απαγορευμένο". Αυτή η νοοτροπία όχι μόνο δημιουργεί ενοχές αλλά και ενδυναμώνει την αντίληψη ότι η τροφή είναι κάτι που πρέπει να ελέγξουμε συνεχώς. Αντί να βλέπουμε το φαγητό ως έναν τρόπο αυτοκαταπίεσης, θα έπρεπε να το αντιλαμβανόμαστε ως μια απόλαυση και ως έναν τρόπο φροντίδας του εαυτού μας, χωρίς περιορισμούς. Επιπλέον, θα ήθελα να αρχίσουμε να μιλάμε για το σώμα μας με ουδετερότητα, χωρίς να το τοποθετούμε σε ακραία πλαίσια αποδοχής ή απόρριψης. Το σώμα μας δεν είναι μόνο μια εικόνα ή ένας στόχος για βελτίωση, αλλά είναι το όχημα που μας επιτρέπει να ζούμε και να εκφραζόμαστε. Αν μάθουμε να το αποδεχόμαστε και να το σεβόμαστε για αυτό που είναι, χωρίς να το συγκρίνουμε με ακατόρθωτα πρότυπα, θα δημιουργήσουμε μια πιο υγιή και ισχυρή σχέση με τον εαυτό μας.
Τι σημαίνει για εσένα να έχεις τον έλεγχο της διατροφής σου, χωρίς να επηρεάζεσαι από την κοινωνία;
Σημαίνει να ακούω το σώμα μου και όχι τις εξωτερικές πιέσεις. Να επιλέγω φαγητά που μου κάνουν καλό τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, χωρίς ενοχές. Και κυρίως, να μην ορίζεται η ημέρα μου από το τι έφαγα ή δεν έφαγα.
Πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα social media στο να έχουμε μια πιο θετική σχέση με το σώμα μας, χωρίς καταπίεση;
Τα social media έχουν τη δύναμη να αποδομήσουν στερεότυπα, αρκεί να γίνει με αυθεντικότητα. Το να βλέπουμε διαφορετικούς τύπους σωμάτων, να ακούμε ιστορίες χωρίς φίλτρα και να έχουμε πρόσβαση σε επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες μπορεί να αλλάξει τη σχέση μας με τον εαυτό μας και τις επιλογές μας. Αυτές οι πλατφόρμες δίνουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε ποικιλία προσεγγίσεων στη ζωή και τη διατροφή, προάγοντας την αποδοχή και την αυθεντικότητα, χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλουν τα στερεότυπα.
Όταν μοιράζονται αληθινές ιστορίες και έγκυρες πληροφορίες, τα social media επιτρέπουν τη δημιουργία μιας πιο θετικής σχέσης με τον εαυτό μας, βοηθώντας μας να απομακρυνθούμε από τις συγκρίσεις και τις εξιδανικευμένες εικόνες. Μέσα από αυτές τις πλατφόρμες, μπορούμε να μάθουμε να εκτιμάμε τη μοναδικότητά μας και να ακολουθούμε τις επιλογές που πραγματικά μας εξυπηρετούν και μας ενδυναμώνουν.