Την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στο shape.gr την αφιερώνουμε, φέτος, στη διατροφή και το σώμα της γυναίκας. Μιλάμε με γυναίκες που έχουν περάσει από το κατώφλι των διατροφικών διαταραχών, και μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία τους, αλλά και τη γνώμη τους. Παράλληλα, συζητάμε μαζί τους για τις πιέσεις γύρω από την εικόνα του σώματος και πώς ακόμα και η υγιεινή διατροφή, που σήμερα θεωρείται κάτι θετικό, πολλές φορές γίνεται ένα πεδίο κριτικής, που μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα. Τι ελπίζουν για το μέλλον; Παρακάτω, μιλάμε με την Κατερίνα Βισέρη, η οποία έχει βιώσει τη νευρική ανορεξία, και, μάλιστα, μοιράζεται την πορεία της εμπειρίας της αυτής και μέσα από τα social media της.
Πώς θα περιέγραφες τη σχέση σου με το φαγητό και το σώμα σου τα τελευταία χρόνια;
Για αρχή θα περιέγραφα αυτήν την συνύπαρξη όντως ως σχέση. Αλλάζει η μεταβλητή συνέχεια. Θα ήταν ψέματα να πω πως όλα είναι τέλεια τώρα και δεν υπάρχουν κακές μέρες. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα το ταξίδι της θεραπείας ήξερα ότι θα είναι πολύ δύσκολο. Έχει πολλά σκαμπανεβάσματα και παλεύω με πολλά θέματα υγείας ακόμα. Η ανορεξία είναι κομμάτι μου πλέον, δεν είναι κάτι που μπορείς να αφήσεις πίσω έτσι απλά. Χωρίς αυτήν δεν θα ήμουν αυτή που είμαι σήμερα και νιώθω περήφανη που είναι ιστορία μου. Όλα αυτά τα χρόνια έχω κάνει τόση ενδοσκόπηση μέσα μου που σίγουρα έχω αποδεχτεί και κατανοήσει την ασθένεια μου. Προσπαθώ να βλέπω την τροφή πλέον ως απόλαυση, ως ενέργεια. Στήνω το πιάτο μου όσο πιο όμορφα μπορώ και το βλέπω ως αυτοφροντίδα. Νιώθω νικήτρια μερικές φορές, αλλά μέχρι σήμερα δεν νιώθω πολύ συχνά αρκετή. Είμαι
πολύ αυστηρή με τον εαυτό μου και πολύ ενοχική κάποιες φορές. Παρόλα αυτά η σχέση μου είναι πιο συνειδητοποιημένη πλέον και όταν πάει να ξεφύγει, το αντιλαμβάνομαι κατευθείαν πλέον. Έμαθα και μαθαίνω ακόμα να δέχομαι τις αλλαγές πάνω μου όσο και αν πονούσε στην αρχή. Οι εξωτερικές αλλαγές, όταν είναι για το καλό μας, πρέπει να γιορτάζονται όπως ακριβώς και οι εσωτερικές αλλαγές μας, που με τόσο κόπο και εκπαίδευση χτίστηκαν. Βαδίζω στον σωστό δρόμο, βλέακόμα και αν βαδίζω αργά. Είναι μακρύ το ταξίδι, αλλά κάθε μέρα
μαθαίνω κάτι καινούργιο και παλεύω να είναι "muted" η φωνή της διαταραχής, όσο πιο πολύ γίνεται. Έμπνευση είναι η δύναμις μας. Αν όλα όσα άντεξες νικώντας τον θάνατο δεν είναι έμπνευση, τότε τι είναι..;
Πώς εκδηλώθηκε η διατροφική διαταραχή στη δική σου ζωή;
Αυτή η ερώτηση είναι πάντα πολυδιάστατη. Η δική μου ιστορία ανορεξίας κλείνει περίπου 12 χρόνια ξεκινώντας από την εφηβεία. Οι περισσότερες κοπέλες που έχουν περάσει ανορεξία, συνήθως ξέρουν και δεν ξέρουν την απάντηση. Ίσως να μην θέλουμε απλά να δούμε την πραγματική αιτία. Θυμάμαι πολύ καθαρά γύρω στα 14 να μπαίνω και να ψάχνω σελίδες τύπου "ομάδες", στις οποίες ανακάλυπτες τα "κόλπα", ώστε να καταφέρεις να χάσεις τα κιλά, που είχες βάλει ως στόχο. Ήμουν πάντα ένα παιδί με απίστευτη τελειομανία και ψυχαναγκασμούς, με αποτέλεσμα να θέλω να ελέγχω ό,τι πραγματικά περνούσε από το χέρι μου.
Θεωρούσα πως χάνοντας τα κιλά που εγώ τότε ήθελα, θα βελτιωθεί η εικόνα που είχα για το σώμα μου, αλλά ταυτόχρονα θα αγγίξω και την χαρά μέσα μου. Μείωνα συνέχεια την πρόσληψη τροφής, ενώ άλλες στιγμές έτρωγα εξωπραγματικές ποσότητες. Πάντα υπήρχε ένα κενό, μία ανεπάρκεια. Ήταν σαν ένα ακόμα επίτευγμα για την Κατερίνα, ένας εύκολος στόχος και φυσικά ήταν ανεπίτρεπτο τότε για μένα να μην ακούσω την δυνατή φωνή του μυαλού μου. Θα ακουστεί μη ρεαλιστικό, αλλά ένιωθα πιο δυνατή από ποτέ. Στην πραγματικότητα με είχε εγκαταλείψει κάθε λειτουργεία του οργανισμού μου, και η ζωή μου κάθε μέρα ήταν αβέβαιη.
Πριν λίγα χρόνια διαγνώστηκα επιπλέον με κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή συνδεόμενη με την διατροφική διαταραχή μου, οι οποίες ήρθαν σαν λογική συνέχεια της. Άργησα πολύ να καταλάβω τι συμβαίνει και δεν αισθάνθηκα φόβο ούτε όταν έγινε διάγνωση από ψυχίατρο. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι έτσι διαμορφωμένος, έτσι ώστε να μπορείς να τον ελέγχεις όπως θες εσύ και να πιστεύει επίσης ό,τι του φυτεύεις. Είχα χάσει την ικανότητα να αισθάνομαι και να βλέπω την ουσία των πραγμάτων. Το μυαλό με δόλο α’ βαθμού δημιουργεί ένα είδος διαστρέβλωσης, από την υπερβολική του ανάγκη να μοιάσει έστω και λίγο σε ένα λανθασμένο είδωλο που εκείνο έχει πλάσει.
Είναι καταπιεστική η έννοια της "υγιεινής διατροφής" για τις γυναίκες σήμερα;
Η έννοια της "υγιεινής διατροφής" εννοείται πως έχει καταπιεστική επίδραση στις γυναίκες, καθώς συχνά συνδέεται με αυστηρούς κανόνες που αναδεικνύονται από τα μέσα ενημέρωσης, τις διατροφικές τάσεις και τις κοινωνικές προσδοκίες. Αυτές οι επιρροές δημιουργούν μια εικόνα ότι η υγιεινή διατροφή είναι απαραίτητη για την αποδοχή ή την αξία της γυναίκας στην κοινωνία, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αισθάνονται ότι πρέπει να ακολουθούν αυστηρά πρότυπα, ανεξαρτήτως της ατομικής τους ανάγκης ή ευημερίας.
Επιπλέον, πολλές φορές οι διατροφικές επιλογές συνδέονται με την έννοια της "ευτυχίας" ή της "επιτυχίας", ενισχύοντας την πίεση για να προσαρμοστούν σε ένα καθορισμένο μοντέλο. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την ψυχολογία και τη συναισθηματική υγεία, καθώς πολλές γυναίκες ίσως επικεντρωθούν μόνο στο σώμα τους αντί να απολαμβάνουν πραγματικά τη διαδικασία της φροντίδας του εαυτού τους μέσω της υγιεινής διατροφής. Μια διαφορετική προσέγγιση θα ήταν να δούμε την "υγιεινή διατροφή" ως μια έννοια ευεξίας και αυτοφροντίδας που προάγει την αρμονία με το σώμα μας και το περιβάλλον, χωρίς να καταλήγει σε αυστηρές απαγορεύσεις ή περιορισμούς.
Αυτό ακριβώς προσπαθώ και εγώ μέσα από τα κοινωνικά μου δίκτυα, εμπνέοντας τον κόσμο προς αυτήν την προσέγγιση. Μια διατροφή που ενσωματώνει απόλαυση, ισορροπία και ευχαρίστηση, και όχι φόβο ή αυστηρό έλεγχο, μπορεί να βοηθήσει στις γυναίκες να αισθάνονται ελεύθερες και ασφαλείς στην επιλογή των τροφών που ταιριάζουν καλύτερα στο σώμα και τη ζωή τους.
Πιστεύεις ότι τα νέα κορίτσια σήμερα βλέπουν τη διατροφή με πιο σωστό τρόπο ή συνεχίζουν να την αντιμετωπίζουν όπως παλιά;
Η προσέγγιση των νεότερων γενεών στη διατροφή φαίνεται να έχει εξελιχθεί σε σχέση με τις προηγούμενες, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις και κοινωνικές πιέσεις που επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες τους. Από τη μία πλευρά, οι νεότερες γενιές είναι πιο ευαισθητοποιημένες σε θέματα υγείας, βιωσιμότητας και ευημερίας, και υπάρχει μια τάση για πιο ισχυρή σύνδεση μεταξύ διατροφής και ευτυχίας, μακροπρόθεσμης υγείας και σεβασμού του σώματος. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επίσης, έχουν ενισχύσει αυτήν την τάση, καθώς προσφέρουν πλατφόρμες για την προώθηση πιο υγιών, αυθεντικών προσεγγίσεων.
Από την άλλη, όμως, το φαινόμενο της "σύγκρισης" εξακολουθεί να είναι έντονο, με την εικόνα του σώματος και την εμφάνιση να είναι κυρίαρχα σε πολλές συζητήσεις σχετικά με τη διατροφή, ενώ η τελειότητα που προβάλλεται πολλές φορές στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης δεν βοηθάει. Παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση γύρω από τις διατροφικές τάσεις, πολλές νέες γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την πίεση να ακολουθούν συγκεκριμένα πρότυπα σωματικής διάπλασης, επηρεασμένες από τα μέσα ενημέρωσης και τη δημόσια εικόνα που προβάλλεται καταλήγοντας σε διατροφικές διαταραχές.
Επομένως, αν και η γενική τάση φαίνεται πιο ανοιχτή και "ευέλικτη", με μεγαλύτερη αποδοχή ποικιλίας και προσωπικών επιλογών, οι ψυχολογικές πιέσεις και τα κοινωνικά πρότυπα που σχετίζονται με τη διατροφή και το σώμα παραμένουν ισχυρά. Εντούτοις, οι νέες γενιές φαίνεται να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια για να αναγνωρίσουν την αξία της προσωπικής υγείας και της ευημερίας πάνω από τις αυστηρές ή επιφανειακές απαιτήσεις για τη σωματική εμφάνιση.
Η κοινωνία πρέπει να αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τις γυναίκες και το σώμα τους, ή είναι κάτι που πρέπει να αλλάξουμε εμείς οι ίδιες;
Νομίζω ότι η αλλαγή πρέπει να είναι και συλλογική και ατομική. Πολλές φορές σκέφτομαι και εγώ ότι δεν θα σώσω τον κόσμο, αλλά σίγουρα θα βοηθήσω με μια απλή μου πράξη ή λέξη έναν ακόμα άνθρωπο. Και αυτό είναι αρκετό. Αν δεν ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε έτσι, δεν θα δούμε ποτέ εξέλιξη σε κάτι. Η κοινωνία έχει αναμφίβολα τεράστια επιρροή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις γυναίκες και την εικόνα του σώματός τους, και για αυτό χρειάζεται μια ριζική αλλαγή στις στάσεις και τα πρότυπα που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης, τη μόδα και τη διαφήμιση.
Όταν οι εικόνες του "ιδανικού" σώματος ή της τέλειας εμφάνισης κυριαρχούν παντού, είναι δύσκολο για τις γυναίκες να αποδεχτούν και να αγαπήσουν τον εαυτό τους όπως είναι. Η κοινωνία, λοιπόν, χρειάζεται να αναγνωρίσει την ποικιλία των σωμάτων και να προάγει την αποδοχή όλων των σωματικών τύπων χωρίς να επικεντρώνεται μόνο στο εξωτερικό τους φαίνεσθαι.
Ταυτόχρονα πρέπει εμείς οι ίδιοι να προσπαθούμε να αναπτύξουμε μια πιο υγιή σχέση με τον εαυτό μας, να επαναπροσδιορίσουμε την αξία μας πέρα από την εξωτερική εμφάνιση και να μας αποδεχτούμε. Η αυτοεκτίμηση και η αποδοχή του σώματος δεν εξαρτώνται μόνο από το τι μας λέει η κοινωνία, αλλά και από το πώς εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας και πώς δημιουργούμε τις δικές μας αξίες και προσδοκίες για το σώμα μας.
Αν μπορούσες να αλλάξεις κάτι στον τρόπο που μιλάμε για το φαγητό και το σώμα, τι θα ήταν αυτό;
Αγάπη. Αυτό θα ήθελα. Να μιλάμε για το φαγητό, σαν να μιλάμε για κάποιον που αγαπάμε τόσο πολύ που δεν θέλουμε να τον χάσουμε. Να μην είναι μια γρήγορη πράξη επιβίωσης. Να είναι καύσιμο και στιγμή απόλυτου σεβασμού με τον εαυτό μας. Αυτός είναι και ο λόγος δημιουργίας του δικού μου Kitchenware Brand (phós kitchenware), διότι μέσα από τα κεραμικά είδη σερβιρίσματος και τα αντίστοιχα χαραγμένα λεκτικά στα πιάτα μας, θέλουμε ο κόσμος να αρχίσει να βλέπει αλλιώς την στιγμή που ετοιμάζει ένα γεύμα για τον ίδιο.
Γιατί όταν ετοιμάζουμε κάτι για κάποιον τα περιποιούμαστε όλα τόσο όμορφα, ενώ σε εμάς το κάνουμε απλά για να το κάνουμε; Είναι μικρές αλλαγές που φέρνουν όμως τεράστια αποτελέσματα. Αντί να εστιάζουμε σε αυστηρούς διατροφικούς κανόνες ή ιδανικά σωματικά πρότυπα, θα ήθελα να ενθαρρύνουμε μια συζήτηση που προάγει την υγιή σχέση με το φαγητό και την αποδοχή του σώματος ως έχει, με όλες τις διαφοροποιήσεις του.
Τι σημαίνει για εσένα να έχεις πραγματικά τον έλεγχο της διατροφής σου, χωρίς να επηρεάζεσαι από το περιβάλλον γύρω σου;
Η λέξη έλεγχος, θα μου θυμίζει για πάντα εκείνη την σκληρή περίοδο που πάλευα με την ανορεξία. Το συνώνυμο μου ήταν ο έλεγχος. Αυτοκαθοριζόμουν από την τροφή και το σωματικό μου βάρος με αποτέλεσμα να μην αφήνω τίποτα να μου χαλάσει τον στόχο που εγώ είχα θέσει. Στην πραγματικότητα όμως, το να έχεις πραγματικά τον έλεγχο της διατροφής σου σημαίνει να μπορείς να κάνεις επιλογές που είναι συνειδητές, ευχάριστες και σε αρμονία με τις προσωπικές σου ανάγκες, χωρίς να αισθάνεσαι ότι πρέπει να ακολουθήσεις εξωτερικά πρότυπα ή κανόνες. Είναι να επιλέγεις το φαγητό που σε κάνει να νιώθεις καλά σωματικά και συναισθηματικά, χωρίς να βασίζεσαι σε αυστηρές δίαιτες ή κοινωνικές πιέσεις που σου λένε "πώς πρέπει να φαίνεσαι" ή "τι πρέπει να τρως". Να χαίρεσαι που πηγαίνεις για φαγητό, να χαίρεσαι να σου μαγειρέψεις. Να ανυπομονείς. Η ουσία του "ελέγχου" δεν
είναι να περιορίζεις το φαγητό σου με αυστηρότητα ή να ελέγχεις κάθε θερμίδα, αλλά να έχεις την ευχέρεια να ακούς το σώμα σου και να του παρέχεις αυτό που χρειάζεται, χωρίς ενοχές. Είναι επίσης να σέβεσαι τις δικές σου ανάγκες και τα όριά σου. Αν νιώθεις την ανάγκη για κάτι πιο "ανθυγιεινό" ή για κάτι διαφορετικό, να έχεις την ελευθερία να το επιλέξεις χωρίς να νιώθεις ενοχές ή άγχη. Μην ξεχνάμε ότι δεν πρέπει να νοσείς από κάποιου είδους διατροφική διαταραχή για να χρειάζεσαι βοήθεια. Το άγχος για το φαγητό και η διαταραγμένη σχέση με αυτό όπως λέω πάντα είναι ήδη στιγμή ελέγχου και ήδη αρκετό για να ζητήσεις βοήθεια.
Πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα social media στο να έχουμε μια πιο θετική
σχέση με το σώμα μας, χωρίς καταπίεση;
O χώρος αυτός είναι και θα παραμείνει σκληρός, θέλει γερό στομάχι. Ενώ μπορεί να σου δώσει απίστευτη ώθηση και έμπνευση, να διαδώσει ένα αναγκαίο νέο σε ελάχιστα λεπτά, μπορεί να σε καθηλώσει και να σε κάνει ανασφαλή. Χρόνια ολόκληρα έμπαινα σε διαδικασία συγκρίσεων και γέμιζα τον εαυτό μου με επιπλέον αυτοκαταστροφικές σκέψεις. Αν πάρεις καθετί που σου δίνεται από τη ζωή όμως και το φέρεις στα μέτρα σου, τότε θα καταλάβεις πως όλα φτιάχτηκαν για να τους δώσεις εσύ το νόημα που θες.
Πρέπει να ανακαλύψεις καθετί τι ακριβώς έχει να σου δώσει. Για παράδειγμα μέσα από τα Social Media ανακάλυψα πόσο παθιασμένη είμαι με το να μαγειρεύω και να βρίσκω νέες συνταγές για το site μου, ενώ ταυτόχρονα με θεράπευε και ακριβώς αυτό προσπαθώ να λέω συνέχεια σε όλους. Να μην κάνουν τίποτα από υποχρέωση, η κάρδια χρειάζεται φλόγα σε όλους τους τομείς για να λειτουργήσει σωστά, χωρίς να σε αρρωστήσει. Η δύναμη είναι μέσα μας, κανείς δεν θα μας την χαρίσει. Ο τρόπος που βλέπουμε τα Social Media είναι καθαρά δική μας ευθύνη. Όταν προβάλλονται ποικιλία τύπων σώματος, δέρματος, ηλικιών και φύλων χωρίς φίλτρα ή υπερβολική επεξεργασία, βοηθάει στο να ξεπεραστεί η παραδοσιακή "ιδανική" εικόνα του σώματος.
Αυτό δημιουργεί ένα πιο αποδεκτό περιβάλλον για όλους, ανεξαρτήτως του πώς φαίνονται. Τα Social Media, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να παίξουν πολύ θετικό ρόλο στο να προάγουν μια πιο υγιή και θετική σχέση με το σώμα μας, χωρίς να επηρεάζουν αρνητικά την αυτοεκτίμησή μας ή να δημιουργούν καταπίεση.