Μπορεί να σου φαίνεται ότι η καθημερινότητα περνάει δίπλα σου, σαν να έχεις χάσει το ενδιαφέρον για όσα άλλοτε σου έδιναν χαρά. Αυτή η έλλειψη κινήτρου δεν είναι μόνο μια κακή μέρα ή τεμπελιά, αλλά αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν αβουλησία. Όπως εξηγεί στο Health η Geralyn Dexter, σύμβουλος ψυχικής υγείας, πρόκειται για μια κατάσταση όπου η ενέργεια και το κίνητρο για στόχους, δουλειά, κοινωνικές δραστηριότητες ή ακόμα και φροντίδα του εαυτού σου, εξαφανίζονται. Η αβουλησία δεν είναι μια ξεχωριστή νόσος, αλλά σύμπτωμα ψυχικών διαταραχών, κυρίως της κατάθλιψης και της σχιζοφρένειας.
Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 40% των ατόμων με σχιζοφρένεια βιώνουν αβουλησία, ενώ μπορεί να εμφανιστεί και σε περιπτώσεις διπολικής διαταραχής, αυτισμού ή διαταραχών προσωπικότητας.
Μόνη αλλά όχι μοναχική: Πότε το να είσαι με τον εαυτό σου είναι αυτοφροντίδα;
Πώς εκδηλώνεται η αβουλησία;
Η αβουλησία εμφανίζεται κυρίως ως έλλειψη ενδιαφέροντος και κινήτρου για δραστηριότητες που κάποτε θεωρούσες σημαντικές ή ευχάριστες. Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με την αιτία:
Αβουλησία λόγω κατάθλιψης
- Δυσκολεύεσαι να ασχοληθείς με αυτοβελτίωση (σωματική, κοινωνική ή οικονομική).
- Βασικές δραστηριότητες, όπως μπάνιο ή μαγείρεμα, γίνονται πρόκληση.
- Δεν έχεις διάθεση για δουλειά ή σχολείο και αποφεύγεις κοινωνικές εκδηλώσεις.
- Μένεις περισσότερο σπίτι και "χάνεσαι" μπροστά στην τηλεόραση ή τα social media.
- Η αίσθηση είναι σαν κενό ή συναισθηματική αδράνεια, χωρίς απαραίτητα θλίψη ή άγχος.
Αβουλησία λόγω σχιζοφρένειας
- Δυσκολεύεσαι να σχεδιάσεις ακόμη και βασικές καθημερινές ενέργειες, όπως τα ψώνια.
- Χάνεις το ενδιαφέρον για δραστηριότητες που συνήθως απολαμβάνεις.
- Η έκφραση προσώπου και η φωνή σου μπορεί να γίνουν επίπεδες ή μονότονες.
- Αποφεύγεις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, εμφανίζεις χαμηλή ενέργεια ή και κατατονία.
- Η αβουλησία στη σχιζοφρένεια θεωρείται αρνητικό σύμπτωμα, σε αντίθεση με τα "θετικά" συμπτώματα, όπως οι ψευδαισθήσεις και τα παραληρητικά πιστεύω.
Γιατί εμφανίζεται;
Η αβουλησία δεν συμβαίνει χωρίς λόγο. Συχνά προκαλείται από ψυχικές διαταραχές:
- Καταθλιπτικές διαταραχές: κατάθλιψη, διπολική διαταραχή.
- Σχιζοφρένεια: σχετίζεται με αλλαγές στη δραστηριότητα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.
- Σπανιότερα, αυτισμός ή διαταραχές προσωπικότητας.
Τι να περιμένεις από έναν ειδικό
Όταν απευθυνθείς σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο:
- Θα εξετάσουν τα συμπτώματά σου και το ιστορικό σου.
- Αν η αβουλησία συνδέεται με ψυχική διαταραχή, μπορεί να σε παραπέμψουν για διάγνωση και θεραπεία.
Θεραπεία και αντιμετώπιση
Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία:
Κατάθλιψη:
- Ψυχοθεραπεία, π.χ. CBT ή διαπροσωπική θεραπεία.
- Αντικαταθλιπτικά όπως SSRIs ή SNRIs.
Σχιζοφρένεια:
- Αντιψυχωσικά φάρμακα.
- Ψυχοκοινωνικές θεραπείες για καθημερινή λειτουργικότητα.
- Ψυχοθεραπεία, π.χ. CBT.
Συμβουλές για την καθημερινότητα:
- Τακτική άσκηση, καλός ύπνος και υγιεινή διατροφή.
- Διατήρηση κοινωνικών επαφών και υποστήριξη από φίλους/οικογένεια.
- Συμμόρφωση στο σχέδιο θεραπείας και φαρμακευτική αγωγή.
Τα 10 βήματα για να διαχειριστείς τα έντονα συναισθήματα – σύμφωνα με ψυχολόγους