Σήμερα γνωρίζουμε πως οι περιπτώσεις ανηλίκων με αυξημένη πίεση δεν είναι και τόσο σπάνιες, όπως πιστεύαμε παλαιότερα. Εκτιμάται πως αφορούν το 1-3% των παιδιών, ενώ στα παχύσαρκα παιδιά αγγίζει το 5%! Μάλιστα, το πρόβλημα εκτιμάται πως θα διογκωθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια, κυρίως λόγω της παιδικής παχυσαρκίας, του καθιστικού τρόπου ζωής και των διατροφικών επιλογών.
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση σε μικρά παιδιά και στους εφήβους οφείλεται στους ίδιους λόγους;
Συνήθως όχι. Υπάρχει ένας γενικός κανόνας στην υπέρταση των παιδιών και των εφήβων: Στα μικρότερα παιδιά είναι περισσότερο πιθανό να οφείλεται σε οργανικό πρόβλημα που προϋπάρχει: Για παράδειγμα, σε παιδιά κάτω των 12 ετών, μια βλάβη στους νεφρούς αποτελεί την πιο συχνή αιτία (μιλάμε τότε για νεφροπαρεγχυματική και νεφραγγειακή υπέρταση, ανάλογα με το αν το πρόβλημα εντοπίζεται στο παρέγχυμα ή τα αγγεία των νεφρών). Γι' αυτό και απαιτείται εξονυχιστικός έλεγχος για τυχόν ύπαρξη δευτεροπαθούς υπέρτασης σε παιδιά μικρών ηλικιών.
Στους εφήβους, η υπέρταση είναι σχεδόν πάντα ιδιοπαθής (υπέρταση δηλαδή που δεν οφείλεται σε άλλη αιτία). Αν ωστόσο δεν εκτιμηθεί ορθά και έγκαιρα σε αυτή την ηλικία, μπορεί να μην γίνει αντιληπτή και να περάσουν μέχρι και δεκαετίες για τη διάγνωση. Μία οριακά αυξημένη αρτηριακή πίεση πριν την ενήλικο ζωή μπορεί να εξελιχθεί σε υπέρταση μετά την ενηλικίωση.
Πόσο η παιδική και εφηβική υπέρταση σχετίζεται με την παχυσαρκία;
Μελέτες δείχνουν πως το ποσοστό των παιδιών με αυξημένη αρτηριακή πίεση αυξάνει σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί σε δύο λόγους:
Πρώτον, η ευαισθητοποίηση των γιατρών στο θέμα είναι στις μέρες μας μεγαλύτερη σε σχέση με το παρελθόν, με αποτέλεσμα να ανιχνεύονται πιο έγκαιρα περιπτώσεις εφήβων που άλλοτε θα διαγιγνώσκονταν στην ενήλικη ζωή.
Δεύτερον, τα παιδιά τείνουν να είναι πιο παχύσαρκα (το junk φαγητό συμβάλλει σ' αυτό) και ασκούνται λιγότερο, περνώντας πολλές ώρες μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης, του υπολογιστή, των κινητών και των tablets.
Η κληρονομικότητα τι ρόλο παίζει;
Παίζει σημαντικό ρόλο: Αν ένας από τους δύο γονείς έχει υπέρταση, οι πιθανότητες έμφανισής της στα παιδιά αυξάνονται. Αν έχουν και οι δύο γονείς, πολλαπλασιάζονται. Γι΄ αυτό και έχει σημασία ο γιατρός να διερευνά επαρκώς το οικογενειακό ιστορικό σε περίπτωση αύξησης της αρτηριακής πίεσης, ιδίως στην εφηβική ηλικία.
Εκτός από την παρουσία υπέρτασης στους γονείς, ενδιαφέρει επίσης το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, υπερλιπιδαιμίας, παχυσαρκίας καθώς και νεφρικών ή ενδοκρινικών νοσημάτων που συνδέονται με υπέρταση και έχουν στοιχεία κληρονομικότητας.
Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται ο έλεγχος σε παιδιά και εφήβους;
Οι παιδίατροι πρέπει να μετρούν την πίεση τακτικά κατά τις επισκέψεις των παιδιών. Οι παιδίατροι διαθέτουν περιχειρίδες διαφόρων μεγεθών κατάλληλα για τα παιδιά (περιχειρίδα λέμε το πανί που τυλίγεται γύρω από το μπράτσο και φουσκώνει κατά τη μέτρηση της πίεσης). Η αξιολόγηση των μετρήσεων γίνεται με τη χρήση των ειδικών πινάκων.
Εδώ εστιάζεται μία σημαντική ιδιομορφία σε σχέση με τις τιμές πίεσης των ενηλίκων: δεν υπάρχει το κλασσικό όριο 140 / 90 mmHg για τη συστολική και τη διαστολική πίεση αντίστοιχα (δεκατέσσερα με εννέα για τη μεγάλη και μικρή πίεση, όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε). Τα όρια της φυσιολογικής πίεσης στα παιδιά εξαρτώνται από την ηλικία, το φύλο και το ύψος τους. Παράδειγμα: Ένα κορίτσι ηλικίας 10 ετών και μέσου ύψους, στο οποίο η αρτηριακή πίεση στο ιατρείο υπερβαίνει σε επανειλημμένες επισκέψεις το 119/78 mmHg, δεν θεωρείται φυσιολογική, ενώ ένας ενήλικας με τις ίδιες τιμές έχει ιδανική.
Να σημειωθεί ωστόσο πως το «φαινόμενο της λευκής μπλούζας», της μεμονωμένης δηλαδή ανόδου της πίεσης στο ιατρείο, δεν είναι καθόλου σπάνιο στα παιδιά.
Βοηθά η μέτρηση της πίεσης στο σπίτι για τα παιδιά και τους εφήβους;
Θα μπορούσε, αλλά υπό προϋποθέσεις: Χρειάζεται ηλεκτρονικό πιεσόμετρο βραχίονα πιστοποιημένο για μετρήσεις σε παιδιά, κατάλληλη παιδιατρική περιχειρίδα και παραμονή του παιδιού σε καθιστή θέση για ένα πεντάλεπτο πριν τη μέτρηση. Εάν τα παραπάνω δεν μπορούν να διασφαλιστούν, οι μετρήσεις δε θα είναι αξιόπιστες.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους;
Η διάγνωση της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους απαιτεί ειδικές γνώσεις.
Για τη διάγνωση συνεκτιμώνται οι μετρήσεις στο ιατρείο, όμως τον κεντρικό ρόλο παίζει η 24ωρη καταγραφή πίεσης. Αυτή πρέπει να πραγματοποιείται σε μία φυσιολογική από άποψη σωματικής και ψυχολογικής καταπόνησης σχολική μέρα και όχι σε διακοπές, Σαββατοκύριακα ή και αντίθετα σε περίοδο άγχους και εξετάσεων. Οι μετρήσεις στο σπίτι μπορεί να συνεισφέρουν αρκετά στη διάγνωση, αρκεί να πραγματοποιούνται με πιεσόμετρο που έχει πιστοποιηθεί για χρήση σε παιδιά.
Η συνεκτίμηση των τιμών αρτηριακής πίεσης και της ανάγκης περαιτέρω ελέγχου (π.χ. με υπερηχογράφημα καρδιάς ή άλλες εξετάσεις) απαιτεί ιδιαίτερη εμπειρία και καλό είναι
να γίνεται από γιατρούς εξειδικευμένους στην παιδιατρική υπέρταση.
Αν επιβεβαιωθεί η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης σε ένα παιδί ή έναν έφηβο, αντιμετωπίζεται; Και αν ναι, με φάρμακα;
Όπως και στη διάγνωση, έτσι και στη θεραπεία της παιδικής και εφηβικής υπέρτασης απαιτείται μεγάλη εμπειρία. Η προσέγγιση γίνεται εξατομικευμένα: Αλλιώς αντιμετωπίζεται ένα παιδί με δευτερογενή υπέρταση λόγω νεφροπάθειας και διαφορετικά ένας έφηβος που πλησιάζει την ενηλικίωση και έχει ιδιοπαθή υπέρταση και παραπανίσια κιλά.
Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος των εξειδικευμένων γιατρών είναι να μειωθεί η πίεση στα φυσιολογικά όρια (που αντιστοιχούν στο φύλο, το ύψος και την ηλικία του) και να προληφθούν οι βλάβες σε «όργανα στόχους», όπως η καρδιά.
Κοινός παρανομαστής στην αντιμετώπιση είναι η απώλεια βάρους στα υπέρβαρα παιδιά, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και η αποφυγή του καπνίσματος στους εφήβους.
Η φαρμακευτική αγωγή, όταν απαιτείται, «κόβεται και ράβεται» στα μέτρα των παιδιών και των εφήβων, μια και τα τελευταία χρόνια η εμπειρία μας στη χορήγηση αντιυπερτασικών και σε αυτές της ηλικιακές ομάδες έχει αυξηθεί σημαντικά.
Πηγή: Τα 100 μυστικά της Υπέρτασης, Εκδόσεις Εν Πλω (κείμενα του Ειδικού Παθολόγου Περικλή Γιόβα, διδάκτωρα Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών στην Υπέρταση σε παιδιά και εφήβους)
Διάβασε επίσης: Παιδική παχυσαρκία: 8 καλές συνήθειες για να την προλάβεις και να τρώει σωστά το παιδί
Διάβασε επίσης: Οι απαραίτητες προληπτικές εξετάσεις πριν το σχολείο
The Mamagers Update
Toddlerama: Οι καθημερινές… περιπέτειες μιας μαμάς μέσα από 17 κόμικς
«Άσε την πληγή ανοιχτή να αναπνέει» & άλλοι μύθοι γύρω από τους μικροτραυματισμούς των παιδιών