Αν έπρεπε να διαλέξεις το πιο "low profile" όργανο στο σώμα σου, το πάγκρεας θα έπαιρνε το βραβείο χωρίς ανταγωνισμό. Δεν διαμαρτύρεται εύκολα, ενώ βρίσκεται σταθερά στο πόστο του, δηλαδή να φροντίζει να λειτουργεί ομαλά η πέψη σου και το σάκχαρο να παραμένει υπό έλεγχο.
Κι όμως, όπως εξηγεί η Dipa Kamdar, Ανώτερη Λέκτορας στην Πρακτική Φαρμακευτικής στο Kingston University, μέσα από την ανάλυσή της στο The Conversation, υπάρχουν κάποιες καθημερινές συνήθειες που μπορεί, χωρίς να το καταλάβεις, να δημιουργήσουν σοβαρή πίεση σε αυτό το ζωτικό όργανο. Και το δύσκολο με το πάγκρεας είναι ότι δεν θα σου στείλει "μήνυμα" εγκαίρως. Συνήθως μιλάει όταν τα πράγματα έχουν ήδη προχωρήσει.
Αυτό, ωστόσο, έχει και μια αισιόδοξη πλευρά: οι περισσότεροι από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου είναι απόλυτα αναστρέψιμοι. Με μικρές αλλαγές στις καθημερινές σου επιλογές, μπορείς να δώσεις στο πάγκρεάς σου τον χώρο να λειτουργήσει όπως πρέπει.
Καρκίνος στο πάγκρεας: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε - Δεν δίνει έγκαιρα συμπτώματα
1. Αλκοόλ: ο πιο ύπουλος εχθρός
Το αλκοόλ δεν επηρεάζει μόνο το συκώτι, αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρή φλεγμονή και στο πάγκρεας. Η Kamdar εξηγεί ότι η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να ενεργοποιήσει τα πεπτικά ένζυμα μέσα στο ίδιο το πάγκρεας, προκαλώντας ουσιαστικά πέψη των ίδιων των ιστών του. Επιπλέον, τα παγκρεατικά υγρά γίνονται πιο παχύρρευστα, σχηματίζοντας "βύσματα" που φράζουν μικρούς πόρους, ενώ η τοξική ακεταλδεΰδη από τη διάσπαση του αλκοόλ προκαλεί επιπλέον φλεγμονή.
Αποτέλεσμα; Οξεία παγκρεατίτιδα, χρόνια βλάβη, δυσκολία στην πέψη λιπών, έλλειψη βιταμινών και αυξημένος κίνδυνος καρκίνου παγκρέατος.
2. Κάπνισμα: διπλός κίνδυνος για φλεγμονή και καρκίνο
Το κάπνισμα είναι από τους ισχυρότερους παράγοντες που οδηγούν τόσο σε οξεία όσο και σε χρόνια παγκρεατίτιδα. Η νικοτίνη προκαλεί απότομες αυξήσεις ασβεστίου στα παγκρεατικά κύτταρα, δημιουργώντας φλεγμονή. Παράλληλα, ο καπνός περιέχει καρκινογόνες ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις στο γονίδιο KRAS – ένα από τα πρώτα σημάδια που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου παγκρέατος.
Καλά νέα; Μετά τη διακοπή, ο κίνδυνος μειώνεται σημαντικά και σε βάθος χρόνου μπορεί να πλησιάσει εκείνον ενός μη καπνιστή.
3. Διατροφή: τα λίπη, τα επεξεργασμένα και τα πολλά σάκχαρα
Οι επιλογές που κάνεις στο πιάτο σου έχουν άμεση επίδραση στο πάγκρεας. Η Kamdar τονίζει ότι μια διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και επεξεργασμένα κρέατα αυξάνει την πιθανότητα δημιουργίας πετρών στη χολή, οι οποίες μπορούν να μπλοκάρουν τον χοληδόχο πόρο και να προκαλέσουν οξεία παγκρεατίτιδα. Παράλληλα, πολύ υψηλά τριγλυκερίδια μπορεί να φράξουν μικρά αγγεία στο πάγκρεας, ενώ η συχνή κατανάλωση ζάχαρης δημιουργεί συνεχείς "κορυφές" γλυκόζης, πιέζοντας το πάγκρεας να παράγει περισσότερη ινσουλίνη.
Μια ισορροπημένη διατροφή με φυτικές ίνες, φρούτα, λαχανικά και ολικής άλεσης επιλογές βοηθά το όργανο να λειτουργεί χωρίς περιττό στρες.
4. Παχυσαρκία: όταν το λίπος πιέζει το πάγκρεας
Το υπερβολικό βάρος δεν είναι μόνο αισθητικό θέμα. Η συσσώρευση λίπους γύρω ή μέσα στο πάγκρεας (παγκρεατική στεάτωση) μπορεί να αντικαταστήσει υγιή κύτταρα και να μειώσει τη λειτουργικότητα του οργάνου. Παράλληλα, ο λιπώδης ιστός παράγει φλεγμονώδεις ουσίες όπως TNF-α και IL-6, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τη φλεγμονή και αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου.
Η απώλεια βάρους – ακόμη και μέτρια – μειώνει σημαντικά το φορτίο στο πάγκρεας και βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
5. Καθιστική ζωή: όταν οι μύες δεν… βοηθούν
Η έλλειψη κίνησης αναγκάζει το πάγκρεας να δουλεύει σκληρότερα. Αν δεν κινείσαι αρκετά, οι μύες δεν χρησιμοποιούν σωστά τη γλυκόζη, οπότε το πάγκρεας πρέπει να απελευθερώνει μεγαλύτερες ποσότητες ινσουλίνης. Με τον καιρό αυτό οδηγεί σε αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη και αυξημένο κίνδυνο για παγκρεατικές παθήσεις.
Οι οδηγίες για ενήλικες είναι ξεκάθαρες: 150 λεπτά μέτριας άσκησης την εβδομάδα ή 75 λεπτά έντονης, μαζί με δύο προπονήσεις ενδυνάμωσης.
Πότε να ζητήσεις βοήθεια
Απευθύνσου άμεσα σε γιατρό αν εμφανίσεις:
- έντονο κοιλιακό πόνο που αντανακλά στην πλάτη
- ναυτία, εμετούς που δεν περνούν
- ανεξήγητη απώλεια βάρους
- ίκτερο
- λιπαρά ή δύσοσμα κόπρανα
- απροκάλυπτη κόπωση
Η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστική.
Ενέσιμα φάρμακα για απώλεια βάρους: Ανησυχία για τις παρενέργειες - Περιστατικά θανατηφόρας νόσου