Από τον Εμμανουήλ Μπριλάκη, Ορθοπαιδικό Χειρουργό – Αθλητίατρο, Διευθυντή Brilakis Orthopaedics, Γ’ Ορθοπαιδική Κλινική Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικό συνεργάτη περιοδικού Shape (Emmanuel.Brilakis@gmail.com
www.BrilakisOrthopaedics.gr).
Ένα πολύ συχνό πρόβλημα που βιώνουν οι αθλητές κάθε ηλικίας και επιπέδου, είναι οι τραυματισμοί των μυών. Εμφανίζονται συνήθως κατά την αθλητική δραστηριότητα, αλλά μπορεί να συμβούν οποτεδήποτε η ενέργεια που ασκείτε στον μυ κατά τη λειτουργία του, είναι μεγαλύτερη από αυτή που αυτός μπορεί να απορροφήσει. Συχνότερα παρατηρούνται στους μύες των κάτω άκρων, όπως η θλάση των μηριαίων μυών και η θλάση της γαστροκνημίας (γάμπα), η διάταση των οπίσθιων μηριαίων. Όταν τραυματίζεται ένα μυς που κάνει κάμψη, τότε μιλάμε για θλάση, ενώ όταν τραυματίζεται ένας μυς που κάνει έκταση, για διάταση.
Οι θλάσεις χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
- Θλάσεις πρώτου βαθμού (ρήξη λίγων των μυϊκών ινών)
- Θλάσεις δευτέρου βαθμού (ρήξη περισσότερων μυϊκών ινών, αλλά διατήρηση της συνέχειας του μυός)
- Θλάσεις τρίτου βαθμού (ρήξη σχεδόν όλων των μυϊκών ινών)
Αίτια
Οι μύες μπορεί να τραυματιστούν με δύο τρόπους, είτε με απευθείας κτύπημα (άμεση πλήξη), είτε με υπερβολική σύσπαση/διάταση τους. Το αποτέλεσμα είναι ο τραυματισμός των μυϊκών ινών και η δημιουργία αιματώματος, τοπικά.
Το πιο συχνό αίτιο μιας θλάσης είναι ο τοπικός τραυματισμός στο σώμα του μυός ή στην περιοχή που οι μυϊκές ίνες μεταμορφώνονται σε τενόντιες για να συνδέσουν τον μυ με κάποιο οστό. Άτομα που ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα μυϊκών τραυματισμών. Επίσης, άτομα τα οποία έχουν τραυματιστεί κατά το παρελθόν, έχουν περισσότερες πιθανότητες να τραυματιστούν ξανά στην ίδια περιοχή.
Οι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση κάποιου μυϊκού τραυματισμού είναι:
- Η κακή προετοιμασία του μυός λόγω κακής εκγύμνασης ή πλημμελούς προθέρμανσης.
- Η μυϊκή αδυναμία λόγω προηγουμένου τραυματισμού και πλημμελούς αποκατάστασης.
- Η εμφάνιση ουλώδους ανελαστικού ιστού στο σημείο προηγούμενης θλάσεως.
- Η μυϊκή κόπωση. Οι "σφικτοί" και κουρασμένοι μύες τραυματίζονται ευκολότερα. Η προφύλαξη κατά τη διάρκεια των αθλητικών δραστηριοτήτων και η ενίσχυση των περιοχών που έχουν ιστορικό τραυματισμών με ειδικά υλικά, κηδεμόνες ή επιδέσμους μειώνει τις πιθανότητες τραυματισμού. Προσοχή πρέπει να δίνονται στις καιρικές συνθήκες μιας και οι μύες που είναι εκτεθειμένοι στο κρύο τραυματίζονται ευκολότερα και συνεπώς χρειάζονται καλύτερο ζέσταμα.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τον βαθμό σοβαρότητας του τραυματισμού. Πάρα πολύ συχνά, σε περιόδους αύξησης της έντασης ή της διάρκειας της προπόνησης, συμβαίνει ένα οίδημα γύρω από μερικές μυϊκές ίνες και ο αθλητής αισθάνεται τον μυ "βαρύ" και έχει ενοχλήσεις κατά τη λειτουργία του, χωρίς να έχει δυσχέρεια στην προπόνηση.
Συχνά, σε αυτές οι περιπτώσεις, συνυπάρχει μυϊκός σπασμός ("σφίξιμο") από τις υγιείς μυϊκές ίνες που αναγκάζονται να "δουλέψουν" και για τις καταπονημένες. Ο μυϊκός σπασμός είναι μια κατάσταση που δεν είναι σοβαρή αλλά ταλαιπωρεί πολύ τον αθλητή.
Στην περίπτωση της μυϊκής θλάσης/διάτασης, η ρήξη των μυϊκών ινών συνοδεύεται από τον σχηματισμό αιματώματος, οι διαστάσεις του οποίου είναι ανάλογες της σοβαρότητας της κάκωσης. Το κύριο σύμπτωμα είναι ο πόνος που υπάρχει και κατά την ανάπαυση, αλλά επιδεινώνεται με την προσπάθεια κίνησης και συνοδεύεται από μείωση ή κατάργηση της λειτουργικότητας του προσβεβλημένου μυός.
Οι θλάσεις συμβαίνουν περισσότερο στην περιοχή που συνδέεται ο μυς με τον τένοντα και λιγότερο στην κύρια μάζα του μυός. Κύρια συμπτώματα στις καταστάσεις αυτές είναι ο πόνος, η τοπική ευαισθησία στην περιοχή, η ανάπτυξη οιδήματος (πρηξίματος) καθώς και ο περιορισμός της κίνησης στις κοντινές αρθρώσεις. Συχνά μπορεί άμεσα να παρατηρηθεί εκχύμωση (μελάνιασμα) στην περιοχή της θλάσης.
Πότε πρέπει να αναζητήσω ιατρική βοήθεια;
Εάν υπάρχει ένας τραυματισμός που έγινε με μεγάλη ενέργεια, ή εάν υπάρχει πολύ έντονη ευαισθησία στην περιοχή, ανάπτυξη οιδήματος (πρηξίματος) και περιορισμός ή κατάργηση της κίνησης στην περιοχή, τότε ο ασθενής πρέπει να επισκεφτεί ορθοπαιδικό. Επίσης, ιατρική βοήθεια πρέπει να αναζητήσει κάποιος εάν τα απλά παυσίπονα δεν μειώνουν τον πόνο και τα συμπτώματα μέσα σε 24 ώρες από τον τραυματισμό. Τέλος, εάν νοιώσετε κάποιον ήχο ("ποπ") κατά τη διάρκεια του τραυματικού γεγονότος, δεν μπορείτε να περπατήσετε ή υπάρχει σημαντικό πρήξιμο/αιμάτωμα στην περιοχή πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια.
Διάγνωση
Η κλινική εξέταση από έναν έμπειρο ορθοπαιδικό αποτελεί το βασικό διαγνωστικό μέσο στις μυϊκές θλάσεις. Η χρήση του υπερηχογραφήματος και της μαγνητικής τομογραφίας συμπληρώνουν τα τελευταία χρόνια την κλινική εξέταση και βοηθούν κυρίως στον καθορισμό του μεγέθους του τραυματισμού.
Αντιμετώπιση
Το τοπικό πρήξιμο και αιμάτωμα (από τα τραυματισμένα αιμοφόρα αγγεία στο εσωτερικό των μυών) μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία, εφαρμόζοντας από νωρίς πάγο στην περιοχή του τραυματισμού και διατηρώντας τον μυ σε ήπια διάταση. Η εφαρμογή του πάγου δεν πρέπει να γίνεται απευθείας στο δέρμα γιατί μπορεί να δημιουργήσει έγκαυμα.
Πρέπει να παρεμβάλλεται μια πετσέτα ή ένα κομμάτι ύφασμα. Το παγωμένο υλικό αφήνεται μέχρι να γίνει δυσάρεστο (αρχίσει να καίει), ανεξάρτητα από τον χρόνο εφαρμογής (συνήθως 10-15 λεπτά). Θερμά επιθέματα μπορεί να εφαρμοστούν αργότερα, όταν το πρήξιμο έχει υποχωρήσει και τα οποία βοηθούν στην μείωση του μυϊκού σπασμού.
Η εφαρμογή θερμών επιθεμάτων στα αρχικά στάδια μπορεί να αυξήσει τον πόνο και το πρήξιμο. Η εφαρμογή και αυτών των επιθεμάτων δεν πρέπει να γίνεται απευθείας στο δέρμα.
Εκτός από την εφαρμογή του πάγου, βοηθούν επίσης:
- Κατάργηση ή μείωση της αθλητικής δραστηριότητας.
- Ελαφριά επίδεση του μυός με ελαστικό επίδεσμο ή με οποιονδήποτε τρόπο που να επιτυγχάνεται ελαφριά συμπίεση.
- Τοποθέτηση του σκέλους σε ψηλή θέση κατά την ανάπαυση
- Χρήση κηδεμόνων ανάπαυσης.
Η χρήση φαρμάκων γίνεται μετά από συμβουλή ιατρού και όχι άσκοπα γιατί μπορεί να έχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Σε επαγγελματίες αθλητές, η βιολογική διαδικασία ενισχύεται με τοπικές εγχύσεις αυτόλογων επουλωτικών παραγόντων από αιμοπετάλια, μια μέθοδο που χρησιμοποιεί τα όπλα του ίδιου οργανισμού για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Πολύ σπάνια, χρειάζονται ακινητοποίηση ή χειρουργική αποκατάσταση. Η επούλωση του τραυματισμού είναι μια βιολογική διαδικασία και χρειάζεται χρόνο για να μπορέσει η φύση να επισκευάζει τον τραυματισμένο μυ. Δεν υπάρχουν μαγικοί τρόποι για να επιταχύνουν την επούλωση. Πολύ σημαντική θέση έχει η φυσικοθεραπεία, η οποία μπορεί να βοηθήσει τον αθλητή, έτσι ώστε σε αυτό το χρονικό διάστημα, να μην επηρεαστεί περαιτέρω η λειτουργία του μυός και των γειτονικών αρθρώσεων.
Όταν η ανατομική επούλωση επιτευχθεί, χρειάζεται η λειτουργική αποκατάσταση της τραυματισμένης περιοχής με ασκήσεις ενδυνάμωσης, ιδιοδεκτικότητας και νευρομυϊκής συναρμογής, δηλαδή ασκήσεις επανεκπαίδευσης τους μυός.
Επιπλοκές
Επιπλοκές συμβαίνουν σε περιπτώσεις ανεπαρκούς ή ελλιπούς θεραπείας. Αφορούν στον σχηματισμό ουλώδους ιστού στην περιοχή του τραυματισμού και τη δημιουργία αποτιτανώσεων, που μπορεί να καταλήξουν στον περιορισμό της λειτουργικότητας του μυός ή στην μείωση της αντοχής του στην κόπωση.