Από τη Γρηγορία Σομπόλου, συστημική θεραπεύτρια, EMDR therapist.
Η κατάθλιψη είναι μια συναισθηματική κατάσταση που κατατάσσεται στις διαταραχές διάθεσης και τα συμπτώματά της ως επί το πλείστον συνδέονται με συναισθήματα θλίψης και αίσθημα κενού, περιορισμένο ενδιαφέρον για καθημερινές δραστηριότητες, μειωμένο ενδιαφέρον για φαγητό (απώλεια βάρους), κούραση ή περιορισμένη ενέργεια, αίσθημα αναξιότητας και αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος.
Μια καλύτερη κατανόηση της ασθένειας
Θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει κάποια από τα συμπτώματα της κατάθλιψης με ό,τι αισθάνεται κάποιος που νοσεί από κάποια βάρια ίωση. Είναι σαφές ότι την περίοδο που είμαστε άρρωστοι δεν αισθανόμαστε χαρούμενοι, συνήθως έχουμε μειωμένη ενέργεια, έχουμε την ανάγκη να κοιμόμαστε πολύ, ενώ παράλληλα χάνουμε και την όρεξη για φαγητό. Δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε ή να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν. Δεν έχουμε τον ενθουσιασμό που είχαμε πριν στο να μιλήσουμε σε κάποιον και γενικά έχουμε την αίσθηση ότι όλα μας φταίνε και θέλουμε να κουλουριαστούμε και να περιμένουμε μέχρι να νιώσουμε καλύτερα. Παρότι όλα αυτά ακούγονται –και τα νιώθουμε– δυσάρεστα, η άσχημη διάθεση κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας αντιπροσωπεύει την προσπάθεια του ανοσοποιητικού συστήματος να θεραπευτεί, μας βοηθά στο να μην καταναλώνουμε ενέργεια σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τη θεραπεία του οργανισμού μας.
Από την άλλη πλευρά, όταν είμαστε άρρωστοι, πολλές φορές μπορεί να έχουμε πιέσει τον εαυτό μας να δουλέψουμε, να γυμναστούμε ή και να κοινωνικοποιούμαστε φυσιολογικά, μέχρι να καταλάβουμε ότι το μόνο που καταφέρνουμε είναι να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα. Και έτσι, η περίοδος της ίασης παρατείνεται μέχρι να μάθουμε ότι χρειάζεται να πάρουμε τον χρόνο μας και να αφήσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα να δουλέψει. Γι’ αυτό τον λόγο πολλές επιχειρήσεις προσφέρουν την άδεια ασθενείας έτσι ώστε να δοθεί η ευκαιρία στον οργανισμό να θεραπευτεί. Όταν είναι κάποιος άρρωστος, η οικογένεια και οι φίλοι προσφέρουν τη στήριξή τους ψυχολογικά ή πρακτικά για να κάνουν το άτομο που νοσεί να αισθανθεί την αγάπη και το ανάλογο ενδιαφέρον που θα του αναπτερώσει το ηθικό και θα βοηθήσει τον οργανισμό να επιταχύνει την ίαση. Επιπρόσθετα, όταν κάποιος νοσεί από κάποια ασθένεια, δεν τον κριτικάρουμε ή τον κοροϊδεύουμε. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το να απαιτούμε από κάποιον που νοσεί να λειτουργήσει σαν να μη νοσεί δεν έχει λογική, αφού αφενός αναγνωρίζουμε ότι δεν είναι σωματικά εφικτό και αφετέρου ότι αυτό θα εμπόδιζε την ανάρρωσή του.
Ο θετικός ρόλος της απόσυρσης στην κατάθλιψη
Όπως σε κάθε ασθένεια, έτσι και στην κατάθλιψη το άτομο βιώνει μια δυσάρεστη και οδυνηρή κατάσταση, όπου η απουσία ευχαρίστησης, η κούραση, η μειωμένη
ενέργεια και συγκέντρωση το οδηγούν στο να μην μπορεί να εργαστεί ή να κοινωνικοποιηθεί και να αποσύρεται από τις καθημερινές δραστηριότητες. Έχοντας αυτό το "περιθώριο" της απόσυρσης, ένας άνθρωπος με κατάθλιψη παίρνει τον χρόνο που χρειάζεται, χωρίς εξωτερικές πιέσεις, ώστε να μπορεί να επεξεργαστεί τα συναισθήματα και τις πληροφορίες που έχει – κάτι που βοηθά στο να φτάσει πιο γρήγορα στη λύση του προβλήματος που τον απασχολεί. Επιπλέον, σύμφωνα με το Analytical Rumination Hypothesis, η επαναλαμβανόμενη σκέψη για στοιχεία που αφορούν το πρόβλημα εντείνει τη συγκέντρωση στη λύση του προβλήματος και έτσι αυτή έρχεται πιο σύντομα. Παρ’ όλα αυτά, η αντίδρασή μας στους ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη είναι τελείως διαφορετική από εκείνη σε άλλους ασθενείς.
Ειδικότερα, κυριαρχούν το στίγμα και η κριτική, ενώ θα ήταν πιο χρήσιμο να επιδεικνύαμε ενσυναίσθηση και συμπόνια. Η κατάθλιψη δεν κρίνεται ως μια χρήσιμη κατάσταση, αλλά ως μια αδυναμία. Άλλες φόρες ενθαρρύνουμε το άτομο να "βγει από αυτό", μια πίεση η οποία, αν υποκύψει, του στερεί την ευκαιρία να πάρει τον χρόνο του και να συγκεντρωθεί στη λύση των θεμάτων που το απασχολούν. Ας
φανταστούμε να πιέζαμε έναν άνθρωπο να εργαστεί, να κοινωνικοποιηθεί ή να ασχοληθεί με καθημερινές δραστηριότητες τη στιγμή που νοσεί. Η ενέργεια που χρειάζεται για να αναρρώσει θα καταναλωνόταν αλλού, βάζοντας τον οργανισμό σε ρίσκο. Στο ίδιο μοτίβο, τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη πιέζονται να συνεχίσουν τις ζωές τους φυσιολογικά, χωρίς να δίνουμε σημασία στο πώς αισθάνονται. Εφόσον λοιπόν η κατάθλιψη είναι μια ευκαιρία στο να θεραπευτούμε, πώς μπορούμε να αυξήσουμε τη χρηστικότητά της για τα θέματα που μας απασχολούν;
Τι έχει σημασία
• Είναι απαραίτητο να εξαφανίσουμε το στίγμα της ψυχικής ασθένειας που μας οδηγεί στο να κριτικάρουμε αυτούς που υποφέρουν από την κατάθλιψη. Ακριβώς όπως συμπεριφερόμαστε σε άλλους ασθενείς, με συμπόνια, προσφέροντας φροντίδα έτσι ώστε να πάρουν τον χρόνο τους προς την ανάρρωση, χωρίς πίεση στο να διεκπεραιώσουν κοινωνικά ή εργασιακά καθήκοντα, έτσι χρειάζεται να συμπεριφερόμαστε και σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη. Μέχρι να είναι έτοιμοι στο να επανέλθουν σε μια φυσιολογική καθημερινότητα, χρειάζεται να τους κάνουμε να αισθάνονται άνετα στο να λύσουν τα θέματα που τους απασχολούν.
• Είναι επιτακτική η ανάγκη να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους αυτούς να δουν την κατάθλιψη ως μια ευκαιρία να συγκεντρωθούν στην αιτία της συναισθηματικής τους κατάστασης, να θελήσουν να μιλήσουν σε κάποιον για την εμπειρία τους, αλλά και να ψάξουν την κατάλληλη θεραπεία γι’ αυτό. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει συμβουλευτική, ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή.
• Εάν η κατάθλιψη μάς αφορά προσωπικά, χρειάζεται να αντισταθούμε στον πειρασμό να σκεφτούμε ότι η κατάθλιψη μας αποξενώνει από την ταυτότητά μας. Μπορεί να αισθανόμαστε διαφορετικοί, αποκομμένοι από τον σκοπό της ζωής μας και τους ρόλους που παίζουμε, αλλά είναι μια ευκαιρία στο να αντιληφθούμε ότι κάτι συμβαίνει που μας εμποδίζει στην επίτευξη των στόχων μας. Η κατάθλιψη μπορεί να επαναπροσδιοριστεί ως μια αντίδραση του σώματος και του μυαλού μας που προσπαθεί να μας αφυπνίσει για κάτι που δε γίνεται σωστά. Φροντίζοντας λοιπόν τον εαυτό μας, δίνουμε την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε ποιοι είμαστε και τι πραγματικά θέλουμε στη ζωή μας.
Συμπερασματικά
Αναμφισβήτητα, η κατάθλιψη προκαλεί μεγάλη δυσφορία στο ίδιο το άτομο που πάσχει αλλά και στους ανθρώπους που το νοιάζονται. Επαναπροσδιορίζοντας την
κατάθλιψη ως μια ευκαιρία θεραπείας, δε μειώνεται ο πόνος που αισθάνονται αυτά τα άτομα που την περνούν. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ σημαντικό η κατάθλιψη να μη χρησιμοποιείται ως μια ευκαιρία κριτικής, αλλά ίασης. Έτσι, προσφέρουμε στα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη τον σεβασμό που τους αρμόζει.