Τα κληρονομούμενα καρκινικά σύνδρομα θεωρείται ότι αποτελούν περίπου το 5-10% των περιπτώσεων διαγνωσθέντων καρκίνων και οφείλονται στην ύπαρξη μεταλλάξεων σε συγκεκριμένα γονίδια.
Οι φορείς των παθογόνων μεταλλάξεων έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης όγκων σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, αλλά σήμερα υπάρχουν πολλές επιλογές πρόληψης και αντιμετώπισης της νόσου για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους με κληρονομικά σύνδρομα. Συνήθως ο καρκίνος είναι σποραδικός, δηλαδή δεν υπάρχει κανένα εμφανές οικογενειακό ιστορικό. Ένα μικρό ποσοστό ασθενών παρουσιάζουν κληρονομούμενο σύνδρομο καρκίνου.
Ο αριθμός των μεταλλάξεων που ευθύνονται για προδιάθεση στον καρκίνο αυξάνεται ραγδαία. Όταν υπάρχει υποψία για κληρονομούμενο σύνδρομο, πρέπει να λαμβάνεται λεπτομερές οικογενειακό ιστορικό, το οποίο, αν είναι δυνατόν, να επιβεβαιώνεται με αναδρομή στα ιατρικά αρχεία του ασθενούς.
Γονίδια και καρκίνος: τύποι καρκίνου
Με το γονιδιακό έλεγχο εξετάζονται μεταλλάξεις γονιδίων που μπορεί να οδηγήσουν σε κληρονομούμενα σύνδρομα καρκίνου (είτε έχουν κληρονομηθεί από τους γονείς είτε, αν εμφανίζονται πρώτη φορά, μπορεί να μεταφερθούν στους απογόνους) και μπορεί να υποδείξουν προδιάθεση εμφάνισης τύπων καρκίνου, όπως: καρκίνος μαστού, ωοθηκών, προστάτη, παγκρέατος, εγκεφάλου, θυρεοειδούς, ενδομητρίου, παχέος εντέρου, ενδομητρίου, ουρηθρικού σωλήνα, στομάχου, παγκρέατος, ήπατος, λευχαιμία, λέμφωμα, σάρκωμα, καρκινώματα του γαστρεντερικού σωλήνα, ορχικοί καρκίνοι, γυναικολογικές κακοήθειες, νευροϊνοσάρκωμα, φαιοχρωμοκύτωμα, οπτικό γλοίωμα, μηνιγγίωμα, προθαλαμιαία νευρινώματα, καρκίνος δέρματος, μελάνωμα, αιμαγγειοβλάστωμα του αμφιβληστροειδούς, καρκίνοι Wilms, ρετινοβλάστωμα, οστεοσάρκωμα, κύτταρα νησίδων παγκρέατος κ.ά.
Κληρονομούμενος καρκίνος του παχέος εντέρου
Η πιο χαρακτηριστική μορφή κληρονομούμενου καρκίνου του εντέρου είναι η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση του παχέος εντέρου με συχνότητα εμφάνισης περίπου 1:8.000 που αντιστοιχεί στο 1% των καρκίνων του εντέρου. Σήμερα είναι γνωστό ότι η ασθένεια αυτή προκαλείται από κληρονομούμενες μεταλλαγές στο γονίδιο APC και σε αυτούς τους ασθενείς συχνά παρουσιάζονται καρκίνοι και σε άλλα όργανα, εκτός του εντέρου, όπως ο εγκέφαλος, ο θυρεοειδής και το ήπαρ. Η προδιάθεση, όμως, μπορεί να οφείλεται και σε άλλα κληρονομούμενα σύνδρομα, όπως η νεανική πολυποδίαση, το σύνδρομο Peutz-Jeghers και η πολυποδίαση που οφείλεται στο γονίδιο MYH. Το σύνδρομο του κληρονομούμενου μη πολυποδιακού καρκίνου του εντέρου, ή σύνδρομο Lynch, αντιπροσωπεύει τον πιο συχνό καρκίνο του εντέρου με ποσοστό 5-10% του συνόλου αυτών των καρκίνων και οφείλεται σε μεταλλάξεις σε ένα από τα γονίδια του συστήματος επιδιόρθωσης του DNA. Σε ασθενείς με αυτό το σύνδρομο συχνά παρουσιάζονται καρκίνοι και σε άλλα όργανα, εκτός του εντέρου, όπως στο ενδομήτριο, το μεταβατικό επιθήλιο, στον ουρηθρικό σωλήνα, στο στομάχι και στις ωοθήκες. Για τις αναλύσεις χρησιμοποιείται η εξελιγμένη τεχνολογία της αλληλούχισης επόμενης γενεάς. Είναι διαθέσιμο και νέο τεστ που περιλαμβάνει την ανάλυση 29 γονιδίων που εμπλέκονται στον κληρονομούμενο καρκίνο.
Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες την ομάδα γενετιστών της Genekor I.A.E., τον επικεφαλής, Γ. Nασιούλα και τους Α. Απέσσου, Κ. Αγιαννιτόπουλο, Ε. Παπαδοπούλου, Β. Μεταξά-Μαριάτου, Α. Τσιριγώτη (www.genekor.com).