Από τη δρα Μαρία Τσιάκα, ψυχοθεραπεύτρια – οικογενειακή θεραπεύτρια, διευθύντρια του ελληνικού κέντρου διατροφικών διαταραχών. Αυτή την περίοδο η πανδημία και τα μέτρα που τη συνοδεύουν καθορίζουν την καθημερινότητά μας, η οποία παρεκκλίνει κατά πολύ από τη συνηθισμένη μας ζωή.
Η πανδημία και οι αλλαγές στη ζωή μας
Η κοινωνική απόσταση και ο αυτοπεριορισμός έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχοκοινωνική μας συμπεριφορά, καθώς το καθημερινό άγχος και η ανασφάλεια έχουν απορρυθμίσει κατά πολύ το βιολογικό μας ρολόι. Αυτό έχει ως συνέπεια οι ώρες και η ποιότητα του ύπνου, οι ώρες και το είδος των γευμάτων αλλά και οι υπόλοιπες δραστηριότητές μας να ανατραπούν ριζικά, αλλάζοντας δραστικά τη ρουτίνα αλλά και τον τρόπο ζωής μας. Στις περισσότερες μελέτες που διερευνούν τις συνέπειες της πανδημίας μέχρι τώρα τονίζεται ότι αυτό που πλήττεται πρωτίστως είναι οι διατροφικές συμπεριφορές και συνήθειες.
Η διατροφή μας μέσα στην κρίση υγείας
Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και συμπεριφορών συνδέεται άρρηκτα με τον περιορισμό των μετακινήσεων και της παραμονής στο σπίτι, το lockdown (συμπριλαμβανομένων της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης, του περιορισμού φυσικής δραστηριότητας και της αλληλεπίδρασής μας με το περιβάλλον). Παράλληλα, ο συνεχής καταιγισμός των media για την εξέλιξη της πανδημίας πυροδοτεί ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια και στρες
Comfort food και άγχος
Είναι γνωστό ότι το στρες οδηγεί σε υπερφαγικά επεισόδια, που περιλαμβάνουν κυρίως "ανακουφιστικές" τροφές, πλούσιες σε λιπαρά και ζάχαρη. Αυτές οι τροφές βοηθούν στην άμεση έκκριση σεροτονίνης και ντοπαμίνης στον εγκέφαλο δημιουργώντας έστω και βραχυπροθέσμα μια θετική διάθεση, παγώνοντας για λίγο τα αρνητικά συναισθήματα. Η τροφή μπορεί να δρα ως αγχολυτικό χάπι, λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στις στρεσογόνες καταστάσεις αναστέλλοντας μερικώς την έκκριση αδρεναλίνης! Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση της κατανάλωσης τροφής: η κοινωνική απομόνωση. Έρευνες σε ποντίκια δείχνουν ότι σ’ εκείνα που είναι απομονωμένα το βάρος τους αυξάνεται περισσότερο σε σχέση μ’ εκείνα που αφήνονται ελεύθερα να κοινωνικοποιηθούν. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σ’ εμάς τους ανθρώπους λόγω της καραντίνας - απομόνωσης: Αυξάνονται στον οργανισμό τα επίπεδα της ορμόνης λεπτίνης και, κατά συνέπεια, το βάρος μας.
Διατροφικές διαταραχές και πανδημία
Το παραπάνω φαινόμενο, βέβαια, δεν είναι ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό, αφού η ανθρώπινη φύση αντιδρά πανομοιότυπα σε καταστάσεις κρίσης. Για παράδειγμα, στην Ιταλία κατά την περίοδο της πρώτης φάσης της πανδημίας το 53% είχαν υπερφαγικά επεισόδια, ενώ το 20% κατέγραψαν αύξηση βάρους, ενώ άλλη έρευνα σε εφήβους έδειξε ότι το 50% παρουσίασαν αλλαγές στη διατροφική τους συμπεριφορά. Κάτι ανάλογο συνέβη και στην Πολωνία με ποσοστά στο 40% και 42%, αντίστοιχα. Επίσης, ανάλογες συμπεριφορές έχουν καταγραφεί και σε πληθυσμούς που έχουν βιώσει φυσικές καταστροφές. Όμως, η αύξηση των υπερφαγικών επεισοδίων οδηγεί πολύ συχνά σε άμεσο περιορισμό τροφής για γρήγορη απώλεια βάρους, με την εφαρμογή ακραίων μεθόδων αδυνατίσματος, που οδηγούν μοιραία σε μια διαταραγμένη σχέση με την τροφή ή σε μορφή διατροφικής διαταραχής. Αυτή είναι η άλλη όψη του νομίσματος, με την τροφή ως μέσο ελέγχου των δυσφορικών συναισθημάτων και της κρίσης. Δηλαδή, όσο λιγότερο τρώει κάποιος τόσο πιο ήρεμος νιώθει, καθώς όλα παγώνουν και είναι υπό έλεγχο. Στη συγκεκριμένη συγκυρία η συνεχής ενασχόληση με την τροφή, π.χ. η ποσότητα και ποιότητα των φαγητών, καθώς και με την εικόνα σώματος, εμφανίζεται αυξημένη σε σύγκριση με το διάστημα πριν από την πανδημία. Η σχέση με την τροφή δοκιμάζεται πολλαπλώς, ενώ η προσωπική εγκράτεια, η ψυχραιμία και η επιτυχία συνδέονται άρρηκτα με τον έλεγχο της τροφής. Δυστυχώς, αυτή η πανδημία πλήττει μια ζωτική λειτουργία της ανθρώπινης φύσης, η τροφή και το σώμα βρίσκονται "στο μάτι του κυκλώνα" και, αντί να λειτουργεί ως σύμμαχος της ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος, θυσιάζεται στο βωμό της εικόνας. Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι η τροφή είναι το φάρμακό σου για να αντιμετωπίσεις με επάρκεια όλες τις προκλήσεις! Τα 5 σημάδια που δείχνουν ότι έχεις διαταραγμένη σχέση με το φαγητό