Από την Κασσιανή Μουσά, MSc, ψυχολόγο, γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεύτρια, συνεργάτιδα του Κέντρου Ψυχοθεραπείας "Φρόσω Φωτεινάκη & Συνεργάτες" (efrosynifotinaki.gr).
Διανύοντας τον 21ο αιώνα, παρατηρούμε όλο και περισσότερες πτυχές της καθημερινότητάς μας να υφίστανται μια συστηματική ψηφιοποίηση. Νέες και πολλά υποσχόμενες για τα εργασιακά περιβάλλοντα τεχνολογίες αναδύονται συνεχώς, οι ευκαιρίες για εκπαίδευση έχουν γίνει πιο προσβάσιμες από ποτέ με τη βοήθεια που παρέχουν οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες, η δυνατότητα ενημέρωσης για τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο είναι άμεση, ενώ παράλληλα οι ευκαιρίες για "σύνδεση" και επαφή με άλλους ανθρώπους ανθίζουν με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η νυχτερινή συνήθεια που μπορεί να βλάψει την ψυχική υγεία όσο το αλκοόλ
Ζούμε σε μια εποχή όπου το να βρίσκεται κανείς σε μια κατάσταση συνεχούς σύνδεσης με το Διαδίκτυο αποτελεί αναγκαίο κομμάτι της καθημερινότητάς του προκειμένου να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και τις επαγγελματικές του ανάγκες. To κόστος αυτής της συνθήκης δεν είναι πάντοτε άμεσα ορατό και μόνο αν πραγματοποιήσει κανείς ένα βήμα πίσω και εστιάσει στο πώς τον κάνει να αισθάνεται μια προσωρινή –μικρής ή και μεγαλύτερης– διάρκειας "αποκοπή" από τον διαδικτυακό κόσμο, μπορεί να θέσει τις βάσεις για την καλλιέργεια της επίγνωσής του.
ΤΟ ΆΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΎΝΔΕΣΗΣ
Άραγε πότε ήταν η τελευταία φορά που θυμάσαι να έχεις απενεργοποιήσει στο κινητό σου τις επιλογές του "Wi-Fi" και των "Δεδομένων" κατά τη διάρκεια της ημέρας; Πιθανότατα για τους περισσότερους από εμάς οι φορές αυτές αποτελούν την εξαίρεση στον κανόνα της διαρκούς συνδεσιμότητας. Άγχος, ένα γενικό αίσθημα δυσφορίας, σκέψεις ότι θα μείνουμε πίσω στις εξελίξεις ή ότι θα χάσουμε ευκαιρίες για όσο είμαστε αποσυνδεδεμένοι (το γνωστό στη βιβλιογραφία φαινόμενο Fear of Missing Out – FOMO) είναι μερικές από τις συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης.
Φυσικά, αυτό καθαυτό το βίωμα αλλά και η έντασή του διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πλήθος ερευνών έχουν αναδείξει ότι ο βαθμός δυσκολίας για συνειδητή αποχή από το Διαδίκτυο επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι οι προσωπικές δεξιότητες ελέγχου της παρορμητικότητας, η ύπαρξη κοινωνικού δικτύου αλλά και δραστηριοτήτων εκτός διαδικτυακής πραγματικότητας, το κοινωνικό άγχος αλλά και γενικότερα οι λόγοι για τους οποίους κανείς το χρησιμοποιεί και ο ρόλος που αυτό, τελικά, διαδραματίζει στη ζωή του.
Συνεπώς, για το κατά πόσο και σε τι βαθμό μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη μια τέτοια επιλογή δεν υπάρχει μια καθολική απάντηση, εφόσον αυτό, τελικά, ως επί το πλείστον εξαρτάται από το πώς και το γιατί χρησιμοποιεί κανείς το Διαδίκτυο αλλά και τι επιδράσεις έχει αυτό στην καθημερινότητά του.
ΕΠΑΦΉ ΧΩΡΊΣ ΨΗΦΙΑΚΉ ΣΎΝΔΕΣΗ
Στο πλαίσιο της ψηφιακής αποτοξίνωσης έχει κανείς την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει τη φύση της σχέσης του με την τεχνολογία δημιουργώντας και διαφυλάσσοντας χώρο και χρόνο για προσωπικό αναστοχασμό, επαφή με τις ανάγκες του, διεύρυνση των ερεθισμάτων με τα οποία έρχεται σε επαφή, εύρεση νέων πηγών νοήματος αλλά και φροντίδα των διαπροσωπικών του σχέσεων.
Ας φέρουμε, λοιπόν, στο σημείο αυτό στο μυαλό μας μια διά ζώσης συζήτηση με ένα αγαπητό μας πρόσωπο. Πώς νιώθαμε κατά τη διάρκειά της; Πόσο σημαντικό ήταν για την ενδυνάμωση της σχέσης μας να φροντίσουμε αυτός ο κοινός χρόνος να διαφυλαχθεί και τελικά να κάνουμε αυτή τη συνάντηση που τόσο καιρό αναβάλλαμε; Πώς αισθανθήκαμε μετά; Ποιες διαφορές είχε αυτή η μορφή της επαφής από τη διαδικτυακή;
Ή, αντίστοιχα, πώς βιώσαμε μια βραδιά με φίλους στην οποία οι ειδοποιήσεις, τα μηνύματα και οι κλήσεις δεν έγιναν η αιτία να αποσυνδεθεί κανείς από το παρόν; Άραγε πόσο φροντίζουμε να παραμένουμε πραγματικά συνδεδεμένοι σε έναν κόσμο όπου οι ψηφιακοί περισπασμοί λειτουργούν σαν ενέσεις ντοπαμίνης ενισχύοντας την απομόνωση;
Η ΙΚΑΝΟΠΟΊΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΜΟΙΒΉΣ
Είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ότι ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται στην ανάγκη του ανθρώπου για ανταμοιβή και βίωση ευχάριστων συναισθημάτων. Η διάρκεια των βίντεο που προβάλλονται στις πλατφόρμες (reels), τα χρώματα και το προσωποποιημένο βάσει αλγορίθμου περιεχόμενο μπορούν συχνά να μας μετατρέψουν σε παθητικούς δέκτες μιας αλόγιστης εισροής πληροφοριών που ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου μέσα από την απελευθέρωση της ντοπαμίνης. Η ικανότητα ελέγχου της συμπεριφοράς μειώνεται και η ανταπόκριση στα διαδικτυακά ερεθίματα (προβολή βίντεο, απάντηση σε μηνύματα, ανάγνωση ειδήσεων κ.λπ.) αυτοματοποιείται.
ΑΝΑΖΗΤΏΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΥΝΈΠΕΙΕΣ
Σαφώς αυτή η αυτοματοποιημένη χρήση του κινητού με σκοπό την πρόσβαση στο Διαδίκτυο αποτελεί λιγότερο ή περισσότερο ένα γνώριμο βίωμα για τους περισσότερους. Το βίωμα αυτό παραμένει, ωστόσο, μια πολύ προσωπική υπόθεση και μόνο η εξάσκηση στην αυτοπαρατήρηση μπορεί να αναδείξει τις συνέπειές του για τον καθένα από εμάς.
Ένας τρόπος για να γίνουν πιο εμφανείς οι συνέπειες αυτές είναι η δοκιμή και η ενσωμάτωση νέων συνηθειών ψηφιακής αποσύνδεσης στην καθημερινότητα και η παρατήρηση των επιδράσεών τους αντίστοιχα. Η σύγκριση, λοιπόν, μπορεί να βοηθήσει τη διαδικασία της αναγνώρισης, της συνειδητοποίησης και κατ’ επέκταση της αλλαγής.
ΠΡΑΚΤΙΚΈΣ ΣΥΜΒΟΥΛΈΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΆΝΕΙΣ DIGITAL DETOX ΣΤΙΣ ΓΙΟΡΤΈΣ
Η περίοδος των γιορτών αλλά και γενικότερα κάθε περίοδος που για τον καθένα οι εργασιακοί ρυθμοί μειώνονται θα μπορούσε να αποτελέσει μια ευκαιρία δοκιμής νέων συνηθειών "ψηφιακής αποτοξίνωσης". Ενδεικτικά:
1. Δοκίμασε πριν από τον ύπνο να μη φέρνεις στο δωμάτιό σου κινητό ή laptop. Διαμόρφωσε ένα περιβάλλον ήρεμο, που ευνοεί τη χαλάρωση.
2. Προτεραιοποίησε τις συναντήσεις με κοντινούς σου ανθρώπους περιορίζοντας την πρόσβαση στο Διαδίκτυο κατά τη διάρκεια των γιορτών.
3. Χρησιμοποίησε εφαρμογές που μετρούν τον ημερήσιο χρόνο οθόνης ώστε να έχεις μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το τι συμβαίνει.
4. Προσπάθησε έστω μία φορά την εβδομάδα να επιλέγεις συνειδητά τη μειωμένη επαφή με την τεχνολογία περνώντας χρόνο στη φύση, εξασκώντας την ενσυνειδητότητα, δοκιμάζοντας νέες δραστηριότητες.
5. Διασφάλισε σε ημερήσια βάση κάποια ώρα στην οποία θα περιορίζεις την επαφή με τις οθόνες και θα ασχολείσαι με πράγματα που σε ξεκουράζουν και καλλιεργούν τη δημιουργικότητά σου.
Σε έναν κόσμο που ψηφιοποιείται ραγδαία, "η σιωπή αποτελεί πολύτιμο αγαθό"αναφέρει η ψυχολόγος δρ. Emma Seppälä και συμπληρώνει: "Η τέχνη της αποσύνδεσης ενδεχομένως να είναι το "κλειδί” για να ανακαλύψουμε τον αυθεντικό εαυτό μας ζώντας μια ζωή με σκοπό και νόημα".
APO TO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ SHAPE ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2025
Διαταράσσει τον ύπνο - Η καθημερινή συνήθεια που όλοι έχουμε πριν κοιμηθούμε και μας βλάπτει