Από την Αλεξάνδρα Γαβαλά, Επιστήμες Υγείας - κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γυμνάστρια (@mednutri_alex).
Τα προβιοτικά αποτελούν συγκεκριμένη ομάδα βακτηριακών στελεχών που υπάρχουν στον οργανισμό και συμβιώνουν μ’ εμάς. Καθώς έχουν συγκεκριμένη και ελαφρώς διαφοροποιημένη συγκέντρωση, μοναδική για τον κάθε οργανισμό, μπορεί κανείς να πει ότι αποτελούν το γονιδιακό μας αποτύπωμα. Τα προβιοτικά βρίσκονται στον οργανισμό μας σε σημεία που έρχονται σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, δηλαδή στον γαστρεντερικό σωλήνα, τους πνεύμονες, τον κόλπο των γυναικών και στο δέρμα μας, και όλη η παρουσία τους ονομάζεται φυσιολογική μικροχλωρίδα.
Τα οφέλη τους για την υγεία μας είναι πολλά, καθώς καταλαμβάνουν θέση σε σημεία όπου θα μπορούσαν να εισβάλουν παθογόνα μικρόβια και έχουν σύνδεση με τον νευρικό ιστό και την ορμονική ισορροπία (όταν υπάρχει ομαλή συμβιωτική σχέση μ’ εμάς, δηλαδή βρίσκονται σε συγκεκριμένες συγκεντρώσεις). Επίσης, ασκούν θετική επίδραση στην ανοσοποιητική λειτουργία, τη μεταβολική διαδικασία, τη γήρανση, έχουν με έμμεσο τρόπο αντιοξειδωτική δράση, συνεισφέρουν σε γαστρεντερικές λοιμώξεις, στη διατήρηση ενός φυσιολογικού λιπιδαιμικού προφίλ, αλλά και στην ομαλή αναπαραγωγική λειτουργία και των δύο φύλων.
Προβιοτικά και ανοσία
Προβιοτικά με συγκεκριμένα στελέχη θεωρούνται θετικά για την πρόληψη των ιογενών λοιμώξεων, καθώς έχουν σημαντικούς ρόλους στην ανοσοαπόκριση μέσω της ρύθμισης των ανοσοκυττάρων στη βλεννογόνο του εντέρου. Ωστόσο, δεν παρουσιάζουν όλα τα είδη προβιοτικών τα ίδια αποτελέσματα στον οργανισμό και, για να έχεις το μεγαλύτερο δυνατό όφελος, θα πρέπει να επιλέγεις συμπληρώματα προβιοτικών σύμφωνα με τη συμβουλή του γιατρού σου.
Ακόμα ένα άλλο όφελος για την υγεία που αποδίδεται στα προβιοτικά φαίνεται να είναι η ικανότητα να μετριάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων στον γαστρεντερικό σωλήνα και γενικότερων διαταραχών, ειδικά όταν υπάρχουν αθλητικές αποστολές με στενή συνύπαρξη πολλών αθλητών.
Προβιοτικά για όσους γυμνάζονται
Αν δεν έχεις κάνει τη συσχέτιση, η έντονη –ή η επαγγελματική– προπόνηση μπορεί να επηρεάσει τη γαστρεντερική υγεία εξαιτίας των έντονων συσπάσεων των κοιλιακών και της διαφραγματικής αναπνοής που απαιτείται σε ορισμένα σπορ. Σε πολλές μελέτες έχει υπογραμμιστεί η σημαντική λειτουργία του εντέρου στην πέψη και την παροχή επαρκούς ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης. Η έντονη σωματική άσκηση προκαλεί αύξηση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων, όπως κράμπες, διάρροια, κοιλιακό φούσκωμα, ναυτία. Τα προβιοτικά συμπληρώματα φαίνεται πως παίζουν ρόλο στη μείωση των γαστρεντερικών διαταραχών, ενός κοινού προβλήματος σε αθλητές, ειδικά αντοχής.
Πού θα βρεις τα απαραίτητα προβιοτικά;
Φυσικές πηγές προβιοτικών αποτελούν κυρίως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, κυρίως γιαούρτι, τυριά και κεφίρ. Τα τελευταία χρόνια, λόγω δυσανεξίας ή αλλεργίας σε συστατικά της ομάδας γάλακτος (λακτόζη, καζεΐνη, λακτοφερίνες κ.ά.) και των χορτοφαγικών διαιτών που ακολουθούν πολλοί, γίνεται από τη βιομηχανία τροφίμων μια προσπάθεια ανάπτυξης ενός συμπλέγματος προβιοτικών σε μη γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα φυτικά γιαούρτια, τα δημητριακά πρωινού, τα οποία λόγω και των φυτικών ινών - πρεβιοτικών αποτελούν άριστο υπόστρωμα για την καλλιέργεια των βακτηριακών στελεχών, είναι μερικά από τα προϊόντα αυτά. Ταυτόχρονα, ροφήματα και έτοιμα smoothies μπορεί να περιέχουν στελέχη προβιοτικών, σε χαμηλή όμως συγκέντρωση και ποικιλία ειδών.
Πού αλλού μπορείς να τα βρεις
• Σε τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως τα τουρσιά και το μίσο, ένα δημοφιλές φαγητό πρωινού στην Ιαπωνία, οι οποίες ανήκουν στα τρόφιμα με φυσική παρουσία προβιοτικών.
• Στο παραδοσιακό ψωμί με προζύμι όπου, εκτός από τα προβιοτικά, υποστηρίζεται ότι προσφέρει βοηθητικές ιδιότητες στην πέψη, αν και, για να εκδοθεί βάσιμη οδηγία, χρειάζεται περαιτέρω μελέτη.
• Στο βιολογικό τεμπέ, που είναι ζυμωμένοι σπόροι σόγιας.
Πότε να τα παίρνεις
• Εάν ο γιατρός ή ο διαιτολόγος σου σού έχει συστήσει να πάρεις συμπλήρωμα με προβιοτικά, το πότε και πώς θα τα πάρεις παίζει ρόλο για την αποτελεσματικότητά τους. Συνήθως, όταν πρόκειται για θεραπευτικούς λόγους σε προβλήματα του εντέρου ή αποκατάσταση προβλημάτων, συνιστάται τα προβιοτικά να λαμβάνονται σε μεταγευματική φάση, π.χ. 2 ώρες αποχή από γεύμα ή εντελώς νηστική, όπως το βράδυ πριν από τον ύπνο, όπου θα μείνεις αρκετές ώρες χωρίς τροφή.
• Εάν δεν μπορείς να πάρεις τα προβιοτικά με νηστεία, εναλλακτικά μπορείς να τα λαμβάνεις μαζί με το μεγάλο γεύμα της ημέρας.
• Εάν ταλαιπωρείσαι από δυσανεξίες και συμπτώματα στο έντερο, όπως αέρια ή φούσκωμα ή αλλαγή συνήθειας στις κενώσεις, προτίμησε τη λήψη προβιοτικών με φαγητό.
Βοηθούν τα προβιοτικά στην κατάθλιψη; Ο ρόλος του μικροβιώματος
Γιατί συνιστάται να παίρνουμε προβιοτικά μαζί με την αντιβίωση;
Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ή την πρόληψη ορισμένων τύπων βακτηριακών λοιμώξεων. Λειτουργούν σκοτώνοντας τα βακτήρια ή εμποδίζοντας την αναπαραγωγή και την εξάπλωσή τους. Τα αντιβιοτικά μειώνουν τη συνολική
ποικιλομορφία των μικροβιώματος του εντέρου, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας ορισμένων σημαντικών κατηγοριών τους, η οποία προκαλεί μεταβολικές μεταβολές, αυξάνει την ευαισθησία του εντέρου σε δυσανεξίες και λοιμώξεις, ενώ φαίνεται ότι αποτελεί παράγοντα για την ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά.
Γιατί λοιπόν είναι απαραίτητος ο συνδυασμός της αντιβίωσης με προβιοτικά; Τα προβιοτικά αποκαθιστούν τη φυσιολογική μικροχλωρίδα όπου υπάρχει αποικισμός (εντερικός αυλός, κόλπος γυναικών, βλεννογόνος στόματος κλπ), ενώ παράλληλα εικάζεται πως μπορεί να ενισχύσουν τη δράση τόσο των αντιβιοτικών όσο και των κυττάρων του ανοσοποιητικού.