Από την Άννα Βαΐτση, κλινική ψυχολόγο-γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεύτρια, συνεργάτιδα του Κέντρου Ψυχοθεραπείας "Φρόσω Φωτεινάκη & Συνεργάτες" (efrosynifotinaki.gr, frossofoteinaki).
Καλοκαίρι. Η εποχή που όλοι περιμένουμε μετρώντας αντίστροφα τις ημέρες για τη φυγή. Οι διακοπές είναι πια συνυφασμένες με την ιδέα της χαλάρωσης και της ευτυχίας. Όμως, για πολλούς η ψυχολογική πραγματικότητα πίσω από τις καλοκαιρινές αποδράσεις είναι πιο σύνθετη απ’ ό,τι φαίνεται. Αναρωτιέται κανείς:
Γιατί δυσκολευόμαστε να ξεκουραστούμε πραγματικά; Γιατί ακόμα και στην άδεια, με το σώμα μας αποσυνδεδεμένο από τις υποχρεώσεις, το μυαλό συνεχίζει να δουλεύει πυρετωδώς; Στις καλοκαιρινές συνεδρίες παρατηρώ συχνά ότι για πολλούς ανθρώπους οι διακοπές είναι μια προσδοκία που δεν εκπληρώνεται. Αυτό συμβαίνει γιατί οι διακοπές, αντί να είναι περίοδος ενσυνείδητης ξεκούρασης, γίνονται μια ακόμα "αποστολή": να χαλαρώσουμε, να περάσουμε καλά, να ζήσουμε κάτι μοναδικό.
Νέο ζευγάρι: 10 tips για να μην τσακωθείτε στις διακοπές
Με άλλα λόγια, μεταφέρουμε μία ακόμα πίεση της καθημερινότητας στη χαλάρωση και έτσι ακυρώνεται ο σκοπός της. Δεν είναι λίγες, μάλιστα, οι φορές που επιστρέφουμε πιο κουρασμένοι, πιο συγχυσμένοι, ακόμα και με ένα ανεξήγητο αίσθημα κενού "Δεν κατάφερα να ξεκουραστώ". Και το λέμε με ενοχή, σαν να αποτύχαμε σε κάτι απλό.
ΑΠΟΔΡΑΣΗ Ή ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ
Υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ξεκούραση και την απόδραση. Η πρώτη απαιτεί επαφή με τον εαυτό μας, ενώ η δεύτερη επιδιώκει πολύ συχνά να τον αποφύγει. Στις διακοπές, όταν οι εξωτερικοί περισπασμοί περιορίζονται, αναδύονται πιο καθαρά τα συναισθήματα που ίσως αποφεύγαμε όλο τον χρόνο: ανησυχίες, συναισθηματικά κενά, προβλήματα στις σχέσεις, ακόμα και υπαρξιακά ερωτήματα. Αντί να τα αντιμετωπίσουμε, συχνά γεμίζουμε τον χρόνο μας με συνεχείς δραστηριότητες, μεθοδικά σχεδιασμένες εξορμήσεις, υπερβολική χρήση social media. Έτσι, αντί να έρθουμε πιο κοντά στον εαυτό μας, απομακρυνόμαστε ακόμα περισσότερο.
ΓΙΑΤΊ ΜΑΣ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΙ Η ΑΛΗΘΙΝΉ ΧΑΛΑΡΩΣΗ;
Η αλήθεια είναι ότι η ακινησία φοβίζει. Όταν σταματά ο εξωτερικός θόρυβος, ενισχύεται ο εσωτερικός – οι σκέψεις, οι ανησυχίες, τα μη διαχειρισμένα συναισθήματα. Κι αυτό μπορεί να φέρει στην επιφάνεια ανησυχίες και σκέψεις που δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε. Σε έναν κόσμο που επιβραβεύει τη διαρκή δράση και παραγωγικότητα η παύση βιώνεται σχεδόν ως ενοχή. Μέσα από το πρίσμα της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας (CBT), αυτό που συχνά συμβαίνει είναι ότι πυροδοτούνται αυτόματες σκέψεις, όπως: "Δεν κάνω τίποτα, άρα χάνω χρόνο", "Πρέπει να αξιοποιήσω την κάθε στιγμή", ή "Αν δε νιώθω χαρούμενη, κάτι πάει λάθος".
Αυτές οι σκέψεις, αν ακουστούν ως αλήθειες, ενισχύουν το άγχος και δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο, όπου η χαλάρωση μετατρέπεται σε άσκηση αυτοαξιολόγησης και ανεπάρκειας. Eπιπλέον, η κουλτούρα της τελειότητας έχει περάσει και στις διακοπές φορτώνοντάς τες με υπερβολικές προσδοκίες: πρέπει να είναι όμορφες, γεμάτες φωτογραφίες, πρέπει να ζήσουμε κάτι μοναδικό, πρέπει να περάσουμε καλά. Αυτή η πίεση του πρέπει να "περάσουμε καλά" –γνωσιακά και συναισθηματικά– μπλοκάρει την αυθεντική χαλάρωση και δημιουργεί εσωτερική σύγκρουση. Με αυτό τον τρόπο η χαλάρωση μετατρέπεται σε υποχρέωση, σε άλλη μια αποστολή. Αλλά όταν ο νους λειτουργεί με πίεση, ακόμα κι αν βρισκόμαστε σε ένα όμορφο νησί, δεν μπορεί να ηρεμήσει.
Στην ψυχολογία αυτό περιγράφεται ως γνωσιακή ασυμφωνία: η σύγκρουση μεταξύ του τι "πρέπει" να νιώθουμε (ευτυχία, γαλήνη) και του τι πραγματικά νιώθουμε (κόπωση, εκνευρισμός, αποσύνδεση). Όταν οι προσδοκίες είναι υψηλές και η εμπειρία πιο ουδέτερη ή πιο σύνθετη, γεννιέται η απογοήτευση. Έτσι, η ξεκούραση γίνεται πεδίο εσωτερικής σύγκρουσης.
TΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΨΥΧΙΚΉ ΞΕΚΟΥΡΑΣΗ;
Η ψυχική ξεκούραση δε σημαίνει "Δεν κάνω τίποτα". Σημαίνει ότι είμαι παρούσα με τρόπο που με ανακουφίζει, χωρίς να κυριαρχούμαι από σκέψεις, ενοχές και εσωτερικές πιέσεις. Είναι η στιγμή που σταματώ να λειτουργώ σαν μηχανή και επιστρέφω στον εαυτό μου. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει με λίγα λεπτά εσωτερικής σιωπής την ημέρα, χωρίς οθόνες ή φωνές. Μια απλή παύση χωρίς ενοχή δεν είναι πολυτέλεια ούτε τεμπελιά. Είναι πράξη αυτοφροντίδας.
Να επιτρέψουμε, δηλαδή, στον εαυτό μας να μην κάνει τίποτα, ούτε να σκεφτεί ούτε να προγραμματίσει, έστω και για λίγα λεπτά. Η σύνδεση με το σώμα είναι, επίσης, απαραίτητη, είτε με μια βόλτα, είτε με μια βουτιά, είτε με μερικές ώρες μεσημεριανού ύπνου, είτε με καλό φαγητό. Και, φυσικά, η αποδοχή των συναισθημάτων που αναδύονται στις ήσυχες στιγμές: δε χρειάζεται όλα να είναι χαρά. Μπορεί να υπάρξει θλίψη ή άγχος – και είναι εντάξει. Η ψυχική ξεκούραση δεν είναι απουσία συναισθήματος, αλλά χώρος για το αληθινό.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΉ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Η ενσυνειδητότητα δεν είναι απλώς ανατολική φιλοσοφία, αλλά και επιλογή στιγμής. Μείνε στην παραλία και παρατήρησε την εικόνα που έχεις μπροστά σου ενεργοποιώντας τις αισθήσεις σου. Άφησε για λίγο το κινητό όχι από υποχρέωση, αλλά για να είσαι πραγματικά παρούσα στη ζωή σου. Και όταν ο νους σου ψιθυρίσει ότι δεν είσαι "αρκετά χαρούμενη" ή "αρκετά παραγωγική", αναγνώρισε αυτές τις σκέψεις και αντικατάστησέ τες με πιο ρεαλιστικές, δίκαιες και συμπονετικές: "Είναι εντάξει να ξεκουράζομαι χωρίς να είμαι παραγωγική", "Η ξεκούραση είναι αναγκαία, όχι πολυτέλεια", "Δε χρειάζεται να νιώθω τέλεια για να αξίζω αυτή τη στιγμή".
ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ SHAPE ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2025
Τι μπορεί να σου χαλάσει τις διακοπές; Συμβουλές για ένα πιο άνετο ταξίδι