iStock
Στον "Οθέλλο" του Σαίξπηρ, η υπηρέτρια Αιμιλία λέει στον Οθέλλο ότι "το φεγγάρι έχει πλησιάσει πολύ τη Γη και έχει τρελάνει τους άντρες". Η αντίληψη ότι η Πανσέληνος μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα, παράξενες συμπεριφορές ή ακόμα και σωματικές ασθένειες δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό τέχνασμα. Είναι μια ισχυρή πεποίθηση που έχει την αφετηρία της αιώνες πριν και επικρατεί (πολύ έντονα σε κάποιες περιοχές) ακόμη και σήμερα.
Όσο ισχυρή και αν φαίνεται να είναι αυτή η αρχαία πεποίθηση, όμως, υποστηρίζεται και από την επιστήμη; Τι αναφέρουν οι έρευνες σχετικά με την Πανσέληνο και τις επιπτώσεις που μπορεί να δημιουργήσει στο ανθρώπινο σώμα; Οι άνθρωποι, όντως, μπορούν να "σεληνιαστούν" και να έχουν έναν "άλλο εαυτό" κάτω από το φως ενός γεμάτου φεγγαριού; Οι δυνάμεις που δημιουργούνται μπορούν, πραγματικά, να επηρεάσουν τη βαρύτητά μας, τα υγρά σου σώματός μας, την ποιότητα του ύπνου μας ή να προκαλέσουν βλάβες στο καρδιαγγειακό μας σύστημα; Τι αναφέρουν οι έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις της σελήνης στο ανθρώπινο σώμα και στη συμπεριφορά μας;
Το φαινόμενο της Πανσελήνου
Από αρχαιοτάτων χρόνων, γιατροί και φιλόσοφοι κατηγορούσαν για τις αλλαγές συμπεριφοράς των ανθρώπων τη βαρυτική δύναμη του φεγγαριού. Η πιθανότητα ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να επηρεαστούν από τους κύκλους της σελήνης - όταν αυτή είναι κοντύτερα στη Γη - δε φαίνεται εντελώς αβάσιμη.
Επειδή οι κύκλοι της Σελήνης επηρεάζουν φυσικά φαινόμενα όπως οι παλίρροιες, ορισμένοι πολιτισμοί έχουν αναπτύξει μια πεποίθηση ότι οι σεληνιακές φάσεις επηρεάζουν επίσης τα ανθρώπινα συναισθήματα, συμπεριφορές και την υγεία.
Ανεξάρτητα, όμως, από τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες που έχουν συνδεθεί με την Πανσέληνο - και γενικότερα τις φάσεις της Σελήνης - δεν υπάρχουν πολλές μελέτες που να συνδέουν το φεγγάρι με την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις συνθήκες υγείας του σώματος.
Πανσέληνος και ποιότητα ύπνου
· Ο ισχυρισμός: Όταν το φεγγάρι είναι γεμάτο και φωτεινό μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του ύπνου μας.
Σε μια ανάλυση του 2014 (στην οποία συμμετείχαν 319 άτομα) οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η Πανσέληνος συσχετίστηκε με λιγότερο βαθύ ύπνο και αυξημένη καθυστέρηση REM (ταχεία κίνηση των ματιών). Ωστόσο, παρά την παρατήρηση αυτή, η έρευνα δεν κατέληγε στο γεγονός ότι μπορεί να οφείλεται οπωσδήποτε στην Πανσέληνο.
Άλλες αιτίες της καθυστέρησης του ύπνου REM μπορεί να περιλαμβάνουν:
- άπνοια ύπνου
- χρήση αλκοόλ
- χρήση φαρμάκων
· Ο ισχυρισμός: Μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά τους άνδρες και τις γυναίκες στον ύπνο τους.
Μελέτη του 2015, σε 205 άτομα, διαπίστωσε ότι η πανσέληνος μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά τον ύπνο σε άνδρες και γυναίκες. Πολλές γυναίκες κοιμούνται λιγότερο και έχουν λιγότερο ύπνο REM όταν πλησιάζει η φάση της πανσελήνου, ενώ οι άντρες κοιμούνται περισσότερο σε REM κοντά στην πανσέληνο.
Το 2016, μια ομάδα ερευνητών εξέτασε τους κύκλους ύπνου των παιδιών σε 12 χώρες. Διαπίστωσαν ότι τα παιδιά κοιμόντουσαν 1% λιγότερο κατά τη φάση της πανσελήνου. Ωστόσο, δε βρήκαν καμία σχέση μεταξύ αυτής της αλλαγής στον ύπνο και της διαφοράς στη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Αν και κάποιες μελέτες δείχνουν μια συσχέτιση μεταξύ του ύπνου και των σεληνιακών κύκλων, δεν το κάνουν όλες. Μια μελέτη του 2015 στην οποία συμμετείχαν 2.125 άτομα, δε βρήκε κάποια σχέση μεταξύ της πανσελήνου και των αλλαγών στα πρότυπα ύπνου.
Πανσέληνος και καρδιαγγειακό σύστημα
Καθώς το φεγγάρι έρχεται πιο κοντά στη Γη, η βαρυτική του έλξη αλλάζει - και τα μεγάλα υδάτινα σώματα της Γης, όπως οι ωκεανοί, αντιδρούν με υψηλότερες παλίρροιες. Και το εύλογο ερώτημα εκεί είναι εάν η μεταβαλλόμενη βαρυτική έλξη μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν και τα υγρά μέσα στο σώμα σας - άρα και εμάς.
· Ο ισχυρισμός: Η Πανσέληνος μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση.
Σε μελέτη του 2013 σε άντρες φοιτητές πανεπιστημίου, οι ερευνητές μέτρησαν τις επιπτώσεις της αλλαγής των σεληνιακών κύκλων στα καρδιαγγειακά συστήματα των συμμετεχόντων. Διαπίστωσαν ότι η αρτηριακή πίεση μειώθηκε κατά περίπου 5 mm Hg κατά τη διάρκεια των φάσεων της νέας σελήνης και της πανσελήνου.
Οι μαθητές έκαναν και ένα βήμα τεστ. Ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή τους πίεση ήταν χαμηλότερες κατά τη διάρκεια της πανσελήνου και της νέας σελήνης. Επιπλέον, οι καρδιακοί τους παλμοί επέστρεψαν στα φυσιολογικά επίπεδα πιο γρήγορα κατά τη διάρκεια της πανσελήνου και της νέας σελήνης.
Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι ήταν πιο αποτελεσματικοί σωματικά κατά την πανσέληνο και τη νέα σελήνη. Ωστόσο, αυτό το αποτέλεσμα συγκρούεται με άλλες έρευνες — συμπεριλαμβανομένης μιας μελέτης του 2020 σε άντρες αθλητές που δε βρήκε σημαντική διαφορά στην αθλητική απόδοση κατά τη διάρκεια διαφορετικών σεληνιακών φάσεων.
Πανσέληνος, διάθεση και ψυχική υγεία
Το ανθρώπινο σώμα έχει προσαρμοστεί στους αιώνες της έκθεσης στο φως της ημέρας και στο σκοτάδι. Αυτό έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη των κιρκάδιων ρυθμών που επηρεάζουν πολλά από τα συστήματα του σώματός μας – όχι μόνο τον κύκλο ύπνου - αφύπνισης. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί επηρεάζουν επίσης τη σωματική και ψυχική μας υγεία.
Η πανσέληνος εξακολουθεί να έχει τη δύναμη να διαταράξει τον κιρκάδιο ρυθμό μας; Ο ουρανός, τα βράδια αυτά, έχει όντως πιο έντονο φως. Όμως, αφενός, στη σύγχρονη εποχή δεν είμαστε πλέον εκτεθειμένοι στο φως αυτό, αφετέρου, η φωτεινότητα αυτή είναι μικρότερη από την οθόνη του κινητού μας ή μία λάμπα στον δρόμο.
Η ευρεία χρήση του ηλεκτρικού φωτός στη σύγχρονη εποχή, σημαίνει ότι πολλές φορές οι ρυθμοί αυτοί προσαρμόζονται σε νέα μοτίβα και τα δεδομένα αλλάζουν. Όταν οι κιρκάδιοι ρυθμοί ταράζονται, μπορεί να προκληθούν διαταραχές όπως ανησυχία, διπολική διαταραχή, κατάθλιψη, σχιζοφρένεια.
Συνδέονται, όμως, οι πανσέληνοι με αλλαγές στη διάθεση και την ψυχική υγεία; Τα επικρατέστερα επιστημονικά στοιχεία λένε όχι. Οι ερευνητές σε μια μελέτη του 2017 ανέλυσαν αρχεία στα επείγοντα σε ένα νοσοκομείο 140 κλινών και διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που το επισκέφτηκαν, λόγω ψυχιατρικής πάθησης, ήταν σε περίπου ίσους αριθμούς και στις τέσσερις φάσεις της Σελήνης.
Μια ακόμα ανασκόπηση του 2006, με περισσότερα από 10.000 ιατρικά αρχεία από διαφορετικές εγκαταστάσεις, βρήκε το ίδιο πράγμα: καμία σχέση μεταξύ της πανσελήνου και του αριθμού των επισκέψεων στο νοσοκομείο ψυχιατρικών ή διαταραχών της διάθεσης.
Πανσέληνος και βία, επιθετικότητα, και αυτοκτονίες
Για αιώνες ολόκληρους, οι άνθρωποι επέμεναν να πιστεύουν ότι υπάρχουν περισσότερες επιθέσεις, βία και αυτοκτονίες κατά τις περιόδους πανσελήνου. Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με αυτά τα ερωτήματα και οι μελέτες, γενικά, καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: η πανσέληνος δεν προκαλεί αύξηση σε αυτές τις ανθρώπινες συμπεριφορές.
Γιατί εξακολουθούμε να πιστεύουμε αυτούς τους ισχυρισμούς;
Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν παρατηρήσει ένα επεισόδιο συμπεριφοράς ή ένα τραυματικό περιστατικό, που να έχει συμβεί στην πανσέληνο, και να εντοπίζουν (αβάσιμα) μια συσχέτιση αυτών των δύο. Πολλές φορές, συμβαίνει να βγάζουμε λάθος συμπεράσματα επειδή δεν έχουμε λάβει υπόψη όλα τα δεδομένα, αλλά μόνο μερικά από αυτά (κατά βάση όσα μας κάνουν εντύπωση).
Ως επί το πλείστον, μια πανσέληνος δεν προκαλεί στους ανθρώπους τάσεις ανησυχίας, επιθετικότητας ή άλλες διαταραχές. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν πώς το φεγγάρι επηρεάζει διάφορα φυσιολογικά και ψυχολογικά συστήματα, ωστόσο μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι η επίδραση αυτού του ουράνιου σώματος στο σώμα μας είναι λιγότερο ισχυρή από ό,τι πιστεύαμε κάποτε - ή από όσο θέλουμε να πιστεύουμε ακόμα και σήμερα.
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για υγεία, διατροφή και γυμναστική στο shape.gr
