iStock
Από τη Θεώνη Καπερώνη, διαιτολόγο - διατροφολόγο, MSc, Εξειδίκευση στη Διατροφογενετική - Διατροφική Επιγενετική (Facebook & Instagram: Theoni Kaperoni Dietitian).
Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες οι οποίες προστατεύουν τα κύτταρα από τις βλάβες που δημιουργούν σε αυτά οι ελεύθερες ρίζες. Με τον όρο "αντιοξειδωτικά" εννοούμε τα ένζυμα και άλλα συστατικά, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη Α, το λυκοπένιο και το β-καροτένιο (καροτενοειδή), δηλαδή συστατικά τα οποία μπορούν να εξουδετερώσουν τις βλαβερές συνέπειες της οξείδωσης. Επίσης, άλλα συστατικά με αντιοξειδωτική δράση είναι τα φλαβονοειδή, οι ταννίνες, οι φαινόλες και οι λιγνάνες.
Τι είναι οι ελεύθερες ρίζες;
Πρόκειται για μόρια τα οποία παράγονται φυσιολογικά τόσο στο σώμα μας από τη διάσπαση των τροφών (αποτελούν, δηλαδή, φυσιολογικά παραπροϊόντα του μεταβολισμού) όσο και από την έκθεση στον καπνό ή/και στην ακτινοβολία. Η συσσώρευση ελεύθερων ριζών στο σώμα μας ίσως παίζει έναν σημαντικό ρόλο στον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών, όπως είναι ο καρκίνος και οι καρδιαγγειακές ασθένειες, και ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως η νόσος του Αlzheimer και άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες.
Ελεύθερες ρίζες και οξειδωτικό στρες
Το οξειδωτικό στρες προέρχεται από τη μιτοχονδριακή δυσλειτουργία, τη φλεγμονώδη κατάσταση του οργανισμού, τη συσσώρευση των βαρέων μετάλλων
στον οργανισμό μας. Tο χρόνιο συστηματικό οξειδωτικό στρες εγείρει μια σειρά βιοχημικών αντιδράσεων στον οργανισμό μας και παράγονται ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και αζώτου, οι οποίες διαταράσσουν τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό, συμβάλλουν στην οξείδωση των πρωτεϊνών και των νουκλεϊκών οξέων, έχουν επιβλαβή δράση στα εγκεφαλικά κύτταρα και μπορεί να επέλθει ακόμα και κυτταρικός θάνατος.
Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη παραγωγή ελεύθερων ριζών οξυγόνου και κυτταροκινών είναι μια κατάσταση η οποία ορίζεται ως "χαμηλού βαθμού χρόνια φλεγμονή" και συσχετίζεται με παχυσαρκία και άλλες παθολογικές καταστάσεις. Παρ’ όλ’ αυτά, μια λεπτή γραμμή διαχωρίζει τις επιβλαβείς από τις ωφέλιμες επιδράσεις των ελεύθερων ριζών οξυγόνου. Επίσης, το οξειδωτικό στρες μπορεί να αυξηθεί ως συνέπεια ενός μη ισορροπημένου τρόπου ζωής και διατροφής, όπως η κατανάλωση γευμάτων με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και λιπαρά. Επομένως, η ποιότητα της δίαιτας παίζει σημαντικό ρόλο τόσο ως ανασταλτικός παράγοντας όσο και στην πρόληψη του οξειδωτικού στρες.
Τρόφιμα φυτικής προέλευσης για όφελος στην υγεία
Μέσα από πληθώρα επιδημιολογικών και κλινικών μελετών έχει φανεί ότι τα διατροφικά πρότυπα που περιείχαν κυρίως τρόφιμα φυτικής προέλευσης, δηλαδή φρούτα και λαχανικά, λόγω των βιοδραστικών συστατικών τους (π.χ. βιταμίνες και φλαβονοειδή), είχαν μεγαλύτερο όφελος για την υγεία των ατόμων. Επίσης, τα βότανα και τα μπαχαρικά αποτελούν εξαιρετική πηγή φυτοχημικών συστατικών. Έχει παρατηρηθεί ότι τα αντιοξειδωτικά "δουλεύουν" καλύτερα σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά, φυτοχημικά συστατικά και άλλα αντιοξειδωτικά. Για παράδειγμα, 1 φλιτζάνι φράουλες περιέχει περίπου 80 mg βιταμίνη C, το οποίο είναι ένα μικροθρεπτικό συστατικό με υψηλή αντιοξειδωτική δράση. Από την άλλη πλευρά, ένα συμπλήρωμα βιταμίνης C 1.000 mg δεν περιέχει φυτοχημικά συστατικά (όπως είναι οι πολυφαινόλες), που βρίσκονται φυσικά στη φράουλα, όπως επίσης οι προανθοκυανίνες και τα φλαβονοειδή, που έχουν αντιοξειδωτική δράση και λειτουργούν συνεργιστικά με τη βιταμίνη C για την καταπολέμηση των ασθενειών.
Επίσης, οι πολυφαινόλες έχουν και άλλες σημαντικές χημικές ιδιότητες, εκτός από την αντιοξειδωτική τους δράση. Η παραπάνω θεωρία επιβεβαιώνεται και από κλινικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί με χορήγηση συμπληρωμάτων με αντιοξειδωτικές ουσίες και δεν έχει φανεί να έχουν προληπτική δράση έναντι των χρόνιων ασθενειών. Κι αυτό επειδή τα τρόφιμα περιέχουν χιλιάδες διαφορετικά φυτοχημικά συστατικά, που έχουν συνεργιστικές δράσεις είτε ως αντιοξειδωτικά είτε μέσω της ρύθμισης της γονιδιακής έκφρασης.
Επιδημιολογικές προοπτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικά, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια, συσχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για χρόνιο οξειδωτικό στρες, που σχετίζεται με ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, και τη θνητότητα από ασθένειες. Ένα πλάνο διατροφής το οποίο βασίζεται κυρίως σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης θεωρείται ότι προστατεύει από το χρόνιο οξειδωτικό στρες που σχετίζεται με χρόνιες ασθένειες.
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για υγεία, διατροφή και γυμναστική στο shape.gr
