unsplash
Από τη Μαρία Κλάδη - Κοκκίνου, διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Εργαστήριο Πειραματικής και Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς, Τμήμα Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, συνεργάτιδα του Κέντρου Εικαστικής και Ψυχικής Επικοινωνίας "Συνώθηση" (synothisi.com).
Παρόλο που όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας θα βιώσουμε ένα στρεσογόνο
γεγονός, αυτό δε θα καταλήξει να γίνει τραύμα σε όλους. Αυτό εξαρτάται από το ιστορικό μας, τον τρόπο που έχουμε μάθει να χειριζόμαστε και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, το πώς θα το διαχειριστούμε, από την ατομική μας ανοχή στον πόνο, το είδος του γεγονότος που μας έπληξε ή μας πλήττει και πολλούς άλλους παράγοντες. Οπότε, ο ψυχικός πόνος δεν είναι κάτι που θα μπορούσαμε να μετρήσουμε αντικειμενικά, αφού κάποιο γεγονός για ένα άτομο μπορεί να είναι ήπιο και για κάποιο άλλο τραυματικό. Τραύμα είναι η συναισθηματική ανταπόκριση σε ένα εξαιρετικά αρνητικό περιστατικό ή κατάσταση, όπως βιασμός, ενδοοικογενειακή βία, bullying, κ.ά. Μπορεί να είναι οξύ στην περίπτωση που η έκθεση σε έναν κίνδυνο συμβαίνει μία φορά ή χρόνιο, αν το άτομο βιώνει για πάρα πολύ καιρό μια απειλητική κατάσταση.
Τα συναισθήματα
Ένα άτομο που βιώνει ένα τραύμα θα αισθανθεί αβοήθητο, σοκαρισμένο και θα έχει δυσκολία να επεξεργαστεί αυτό που βιώνει. Τις περισσότερες φορές το τραύμα διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα, αλλά κάποιες φορές μπορεί να είναι τόσο επίμονο, που να καταλήξει σε μετατραυματικό σύνδρομο. Φυσικά, δε θα πρέπει να παραλείψουμε και το δευτερογενές τραύμα, όταν κάποιο άτομο με το οποίο είμαστε πολύ κοντά βιώνει ένα τραύμα κι εμείς το παρακολουθούμε. Επομένως, δεν είναι λίγες οι φορές που μέλη μιας οικογένειας, εργαζόμενοι στους τομείς της υγείας και άλλα άτομα που φροντίζουν αυτούς που έχουν πληγεί πάσχουν από μετατραυματικό σύνδρομο.
Τα συμπτώματα του τραύματος είναι ψυχολογικά, ή σωματικά, ή συνδυασμός και των δύο.
‣ Τα ψυχολογικά συμπτώματα: Σε συναισθηματικό επίπεδο, το τραύμα μπορεί να εκδηλωθεί ως άρνηση του γεγονότος, θυμός, φόβος, θλίψη, ντροπή, άγχος, σύγχυση, συναισθηματικό "πάγωμα", ενοχή, απελπισία και εμμονή με το γεγονός. Όλα αυτά τα συναισθήματα μπορεί να καταλήξουν σε ξεσπάσματα θυμού ή σε κοινωνική απόσυρση. Το άτομο, επίσης, μπορεί να έχει εφιάλτες σε σχέση με το γεγονός ή μπορεί να το σκέφτεται πάρα πολύ συχνά και να το αναβιώνει με λεπτομέρειες.
‣ Τα σωματικά συμπτώματα: Σε σωματικό επίπεδο, το άτομο που βιώνει στρες λόγω τραυματικής εμπειρίας μπορεί να υποφέρει από έντονους πονοκεφάλους, πεπτικά προβλήματα, κούραση, ταχυπαλμίες, εφίδρωση, αϋπνίες και υπερδιέγερση. Αν τα συμπτώματα επιμένουν χωρίς διαχείριση, τότε μπορεί να καταλήξουν σε αγχώδη διαταραχή, κατάθλιψη, χρήση ουσιών, διατροφικές διαταραχές ή σε τάσεις αυτοκτονίας.
Τα πιο συχνά γεγονότα που μπορεί να προκαλέσουν τραυματικές εμπειρίες
Τουλάχιστον στις χώρες όπου γίνεται καταγραφή τέτοιων γεγονότων έχει παρατηρηθεί ότι τραυματικές εμπειρίες μπορεί νa είναι οι εξής:
- Σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση
- Βιασμός
- Bullying
- Αυτοκινητικά ατυχήματα
- Παρενόχληση
- Δύσκολος τοκετός
- Ξαφνική απώλεια αγαπημένου προσώπου
- Επίθεση
- Απαγωγή
- Τρομοκρατική επίθεση
- Φυσικές καταστροφές
- Πόλεμος
- Απειλητικές για τη ζωή παθήσεις
- Τραυματικός χωρισμός ή διαζύγιο
Φυσικά, υπάρχουν άτομα που βιώνουν την ίδια τραυματική εμπειρία και αντιδρούν διαμετρικά αντίθετα. Επιπλέον, για τα μικρά παιδιά ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να είναι πολύ καθοριστικό στη ζωή τους, αφού στην παιδική ηλικία αναπτύσσεται ο εγκέφαλος και διαμορφώνεται η συμπεριφορά.
Σύνδρομο μετατραυματικού στρες
Αυτό αναπτύσσεται όταν τα συμπτώματα ενός τραύματος επιμένουν για πολύ χρόνο. Το άτομο φτάνει σε ένα σημείο όπου τα συμπτώματα παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες και εμποδίζεται να ζήσει μια "φυσιολογική" ζωή.
Τα συμπτώματα: Τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες περιλαμβάνουν έντονη εμμονή με το γεγονός, συχνές αναφορές σε λεπτομέρειες της τραυματικής εμπειρίας ή απόλυτη αποφυγή συζήτησης για το γεγονός, η οποία συνοδεύεται και από αποφυγή γεγονότων που μπορεί να συνδέονται ή να θυμίζουν το συγκεκριμένο γεγονός. Μεγαλύτερη πιθανότητα να βιώσουν μετατραυματικό σύνδρομο είναι τα άτομα τα οποία έχουν βιώσει και άλλα τραύματα στο παρελθόν, αυτά που το γεγονός τούς έχει αφήσει με κάποια αναπηρία ή χρόνιο πόνο, αυτοί που έχουν μικρή στήριξη από το περιβάλλον τους και αυτοί που μαζί με το τραυματικό γεγονός μπορεί να βιώνουν και άλλες δυσκολίες.
Όταν το στρες διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, σιγά σιγά το άτομο μπορεί να αρχίσει να έχει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους. Επίσης, μπορεί να απομακρυνθεί από την οικογένεια και να σταματήσει να βρίσκει ενδιαφέρον σε δραστηριότητες που κάποτε του άρεσαν. Ακόμα, μπορεί να γίνει καχύποπτο και να μην εμπιστεύεται ανθρώπους. Τέλος, μπορεί να έχει δυσκολία στο να απολαύσει θετικά συναισθήματα και γενικά να βιώνει ένα συναισθηματικό "μούδιασμα".
Θεραπείες: Οι περισσότερες εστιάζουν στην έκφραση των συναισθημάτων και
τη χαλάρωση. Αυτό όμως είναι το μισό βήμα. Το υπόλοιπο είναι η διαχείριση αυτών των συναισθημάτων. Το πρώτο βήμα, λοιπόν, που πρέπει να γίνει είναι στο να εκφραστούν τα συναισθήματα. Ένας τρόπος που έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός είναι η εικαστική θεραπεία ή οποιαδήποτε θεραπεία αξιοποιεί τις τέχνες. Ένα άλλος τρόπος για την έκφραση των συναισθημάτων είναι η συμμετοχή σε κάποια ομάδα ειδικού σκοπού. Αυτό βοηθά με δύο τρόπους. Πρώτα απ’ όλα, μπορεί να μιλήσει σε ένα πλαίσιο αποδοχής, αφού όσοι τον ακούνε τον καταλαβαίνουν και, δεύτερον, να μιλήσει για τον εαυτό του ή και να ακούσει τα βιώματα των άλλων, ώστε να μειωθεί η ένταση των συναισθημάτων του.
Το τελευταίο βήμα στη θεραπεία είναι η διαχείριση των συναισθημάτων. Αυτό γίνεται, πρώτα απ’ όλα, με την ψυχοεκπαίδευση. Το άτομο ενημερώνεται για το τι του συμβαίνει, πώς λειτουργεί ο οργανισμός του και πώς διαμορφώνεται η συμπεριφορά του. Η κυριότερη πηγή άγχους του κάθε ανθρώπου είναι η αβεβαιότητα και η άγνοια. Οπότε, με τη γνώση του πώς προκαλείται η συμπεριφορά του και του πώς εξελίσσεται ήδη έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα για την ανακούφιση του άγχους. Μετά θα πρέπει να προσεγγίσει βαθμιαία και με μικρά και ασφαλή βήματα τις καταστάσεις που του θυμίζουν το γεγονός για να μπορέσει να διαχωρίσει το φόβο από τις περιστάσεις της καθημερινότητας που τον αναστατώνουν. Οι ασκήσεις χαλάρωσης οποιασδήποτε μορφής ή προσέγγισης μπορεί να είναι πολύ βοηθητικές σε αυτό το στάδιο της βαθμιαίας απευαισθητοποίησης.
Συμπερασματικά: Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον σωματικό ή τον ψυχικό πόνο. Όταν όμως φτάσει εκείνη η στιγμή που θα βιώσουμε αυτά τα συναισθήματα, υπάρχουν δύο δρόμοι. Είτε να αρχίσουμε να αποφεύγουμε τη ζωή είτε να διαχειριστούμε τον πόνο μας και να γίνουμε πιο ανθεκτικοί, πιο δυνατοί και με μεγαλύτερη ανοχή και κατανόηση για τους συνανθρώπους μας. Οπότε, μην ξεχνάς ότι μπορεί να υπάρχει έντονος πόνος, αλλά υπάρχουν και έντονες χαρές.
10 συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να διαχειριστείς μια απώλεια
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για υγεία, διατροφή και γυμναστική στο shape.gr
