iStock
Από την Παρασκευή Γκιάτα, ερευνήτρια, εργαστήριο περιβαλλοντικής φυσιολογίας Fame Lab, εργαστήριο περιβαλλοντικής φυσιολογίας, Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (famelab.gr)
Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχουμε πει ή έχουμε ακούσει από συγγενείς ή φίλους για σχέσεις που αντέχουν στον χρόνο; Εγώ προσωπικά θυμάμαι μια τέτοια ή αλλιώς να είμαι σε μια μόνιμη προσπάθεια απώλειας ή διατήρησης του σωματικού μου βάρους. Είναι γεγονός πως κατά διαστήματα έχω κάνει πολλές δίαιτες, έχω δοκιμάσει διάφορα είδη γυμναστικής και, έχοντας καταφέρει τις περισσότερες φορές τον στόχο μου, έπειτα κατέληγα να ξαναπαίρνω όλα ή τα περισσότερα από τα κιλά που είχα χάσει. Αναρωτιόμουν λοιπόν, όπως φαντάζομαι και πολλοί άλλοι, γιατί είναι τόσο εύκολο να πάρει κάποιος το βάρος που με κόπο έχασε. Όσο για την απάντηση; Αυτή, λοιπόν, μπορεί να βρίσκεται πίσω από τη φυσιολογική λειτουργία των λιποκυττάρων.
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Ο λιπώδης ιστός αποτελείται από λιποκύτταρα τα οποία περιέχουν κυρίως τριγλυκερίδια (95%) και η κύρια λειτουργία τους είναι η αποθήκευση λίπους. Κάθε
λιποκύτταρο μπορεί να αποθηκεύσει περίπου 1,2 mg τριγλυκερίδια, τα οποία και ζουν στο σώμα μας για περίπου 10 χρόνια. Ωστόσο, έχουν και έναν πιο ενεργό ρόλο επηρεάζοντας το ισοζύγιο ενέργειας και τον μεταβολισμό μέσω της έκκρισης πρωτεϊνών και ορμονών. Μία από τις σημαντικότερες ορμόνες που εκκρίνουν τα λιποκύτταρα είναι η λεπτίνη, η οποία ρυθμίζει την ενεργειακή πρόσληψη μέσω της καταστολής της όρεξης και της πείνας.
Ο λιπώδης ιστός αυξάνεται όχι μόνο κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία μέσω της αύξησης του μεγέθους των λιποκυττάρων, αλλά κυρίως μέσω της αύξησης του αριθμού τους. Κατά την ενηλικίωση, ωστόσο, ο αριθμός των λιποκυττάρων παραμένει σταθερός σε ένα άτομο με σταθερό σωματικό βάρος. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ρυθμός του θανάτου των λιποκυττάρων (περίπου 10% ετησίως) ισούται με τον ρυθμό δημιουργίας νέων. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι ο αριθμός των λιποκυττάρων που θα έχει ένα άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά που αναπτύσσουν μεγάλο αριθμό λιποκυττάρων σε νεαρή ηλικία έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να τα φέρουν για την υπόλοιπη ζωή τους.
Τι συμβαίνει όταν κάποιος λαμβάνει περισσότερες θερμίδες;
Η περίσσεια ενέργειας που καταναλώνει ένας άνθρωπος έχει ως αποτέλεσμα την αποθήκευση των λιπαρών οξέων στα λιποκύτταρα με τη μορφή τριγλυκεριδίων. Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων. Μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση του σωματικού βάρους μετά από πολλούς μήνες συνεπάγεται και ταυτόχρονη αύξηση του όγκου των λιποκυττάρων, αλλά όχι του αριθμού τους. Ωστόσο, η αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη για μεγάλα χρονικά διαστήματα, η οποία οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους, μπορεί να προκαλέσει αύξηση του αριθμού των λιποκυττάρων. Αυτό πιθανώς να οφείλεται στο γεγονός ότι τα λιποκύτταρα μεγαλώνουν σε μέγεθος μέχρι ένα ανώτατο όριο. Πέρα από αυτό το όριο το σώμα προάγει την παραγωγή νέων λιποκυττάρων με σκοπό την αποθήκευση της περίσσιας ενέργειας.
Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά μια αύξηση της κατανάλωσης φαγητού για παρατεταμένο χρονικό διάστημα πιθανώς οδηγεί σε αύξηση των λιποκυττάρων, κάτι που μπορεί να κάνει κάποιον να παλεύει με το σωματικό βάρος για μια ολόκληρη ζωή.
Τι συμβαίνει όταν κάποιος χάνει βάρος;
Πολλοί φαντάζονται ότι, χάνοντας κιλά, είτε μέσω έντονης άσκησης είτε μέσω δίαιτας, μειώνεται και ο αριθμός των λιπο- κυττάρων. Δυστυχώς όμως, κάτι τέτοιο δε συμβαίνει, αφού τα λιποκύτταρα ζουν για περίπου 10 χρόνια. Η απώλεια βάρους δεν εξαφανίζει τα λιποκύτταρα, αλλά έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωσή τους. Όταν κάποιος χάνει βάρος, τα λιπαρά οξέα των λιποκυττάρων μέσω της διαδικασίας της λιπόλυσης διασπώνται για να τροφοδοτήσουν το σώμα μας με ενέργεια. Με λίγα λόγια, αδειάζει πολύ από το περιεχόμενο των λιποκυττάρων, αλλά τα κύτταρα αυτά καθεαυτά παραμένουν στο σώμα μας.
Η Kirsty Spalding από το ινστιτούτο Karolinska της Σουηδίας μαζί με τους συνεργάτες της μελέτησαν 20 άτομα τα οποία υποβλήθηκαν σε βαριατρική χειρουργική μέθοδο για την απώλεια σωματικού βάρους. Η ομάδα της πραγματοποίησε μετρήσεις του λιπώδους ιστού πριν και μετά τη χειρουργική επέμβαση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, παρόλο που υπήρχε δραματική μείωση του βάρους, ο αριθμός των λιποκυττάρων παρέμεινε ίδιος ακόμα και για 1 χρόνο ή και για περισσότερο μετά τη χειρουργική επέμβαση. Αυτό που άλλαξε ήταν το μέγεθος των λιποκυττάρων, το οποίο μειώθηκε περίπου στο ένα τρίτο.
Γιατί ξαναπαίρνω τα κιλά που χάνω τόσο εύκολα;
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα λιποκύτταρα τείνουν να προσλαμβάνουν λιπίδια, γεγονός που εξηγεί το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να ανακτήσει τα κιλά που έχασε, ειδικά όταν η απώλεια αυτή πραγματοποιείται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, τα λιποκύτταρα δεν εξαφανίζονται, αντίθετα, συρρικνώνονται και παραμένουν στον λιπώδη ιστό περιμένοντας τη στιγμή που θα τα "ταΐσουμε" με λίπος. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι με την απώλεια σωματικού βάρους μειώνονται τα επίπεδα της ορμόνης λεπτίνης,
με αποτέλεσμα να αυξάνεται το αίσθημα της πείνας και της όρεξης.
Σύμφωνα με τη θεωρία της Kirsty Spalding, τα μικροσκοπικά λιποκύτταρα που παραμένουν στο σώμα μας προσπαθούν να ανακτήσουν το αρχικό τους μέγεθος και έτσι στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο για να διεγείρει την όρεξη με σκοπό την αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης. Πιθανώς, αυτός είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που οδηγούν στην επαναπρόσληψη βάρους και ίσως εξηγεί γιατί τα υπέρβαρα/παχύσαρκα άτομα δυσκολεύονται να διατηρήσουν την απώλεια κιλών. Μάλιστα, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που έχουν χάσει αρκετά κιλά, και ειδικά όταν αυτό συνέβη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, κατέληξαν στο να προσλάβουν σχεδόν όλο το "χαμένο" βάρος τους.
Ένα απλό συμπέρασμα
Με λίγα και πολύ απλά λόγια, παραμένουμε "κολλημένοι" σε μια χρόνια σχέση με τον αριθμό των λιποκυττάρων που αποκτούμε πριν από την ενηλικίωση. Άρα, το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να διατηρήσουμε αυτά τα κύτταρα σε ένα φυσιολογικό μέγεθος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Και κάπου εδώ έρχεται η απάντηση, η οποία και είναι απλή και ουσιαστική: Μέσω μιας ισορροπημένης υγιεινής διατροφής και ένταξης της σωματικής δραστηριότητας στην καθημερινότητά μας. Αυτό θα πει συνέπεια για μεγάλα χρονικά διαστήματα και όχι σύντομες ή "ευκαιριακές" λύσεις.
Πώς να χάσω κιλά; 6 διαιτολόγοι μάς δίνουν τις συμβουλές τους
10 μυστικά διατροφής για γρήγορη απώλεια βάρους
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για υγεία, διατροφή και γυμναστική στο shape.gr
