Γιατί διστάζεις να επικοινωνήσεις τα όρια σου; 2 βήματα για να το κάνεις

Όταν δεν κάνεις αισθητές τις κόκκινες γραμμές σου, είναι εξαιρετικά εύκολο ο άλλος να τις ξεπεράσει και να νιώσεις θυμό.

iStock

Από την Ιωάννα Ντάκου, ψυχολόγο-συστημική ψυχοθεραπεύτρια, MSc, συνεργάτιδα του Κέντρου Ψυχοθεραπείας "Φρόσω Φωτεινάκη & Συνεργάτες", efrosynifotinaki.gr

Ακούμε συχνά για τη δυσκολία πολλών να θέσουν όρια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί αναγνωρίζουμε τα όρια ως μια μορφή επιθετικής στάσης και όχι ως έναν υγιή τρόπο να συσχετιζόμαστε με τους ανθρώπους. Υποθέτουμε ότι τα όρια θα απειλήσουν τη σύνδεσή μας με τον άλλο, ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η έλλειψή τους θέτει σε κίνδυνο τη σχέση επειδή έχει θέσει πρώτα σε κίνδυνο τον προσωπικό μας χώρο.

Αξίζει να καταλάβουμε ότι τα όρια είναι αυτοφροντίδα, τόσο στη σχέση με τον εαυτό μας όσο και στις σχέσεις μας με τους άλλους. Η λέξη "όριο" στη γεωγραφία και την πολιτική χρησιμοποιείται για να εκφράσει τη γραμμή που διαχωρίζει τα εδάφη κάθε γειτονικού κράτους προστατεύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Κατά παρόμοιο τρόπο, όταν κάνουμε λόγο για "όρια" στις σχέσεις, υποδηλώνουμε αυτές τις νοητές γραμμές που προστατεύουν τον εαυτό και τα θέλω μας, που διαχωρίζουν το πού τελειώνει το ένα άτομο και πού αρχίζει το άλλο. Έτσι λοιπόν, καταλαβαίνουμε ότι τα προσωπικά μας όρια δημιουργούν έναν ζωτικό χώρο για να υπάρξουμε σε κάθε αλληλεπίδραση με σεβασμό.

Τα είδη των ορίων που έχουμε ανάγκη

• Τα σωματικά όρια, από το δικαίωμα να αποφύγω μια χειραψία που δε θέλω μέχρι και τη φυσική μου ανάγκη για ξεκούραση.

• Τα σεξουαλικά όρια, όπως το δικαίωμα της συναίνεσης σε μια ερωτική επαφή.

• Τα συναισθηματικά όρια, όπως το δικαίωμα να διαχωρίζω το συναίσθημά μου από το συναίσθημα του άλλου.

• Τα οικονομικά όρια, όπως το δικαίωμα να διαθέτω τα υλικά αγαθά και τα εισοδήματά μου όπως επιθυμώ.

• Τα χρονικά όρια, όπως το δικαίωμα να με προστατεύω από το να σπαταλώ τον χρόνο μου για τους άλλους.

• Τα πνευματικά όρια, όπως το δικαίωμα να εκφράσω τις σκέψεις και τα πιστεύω μου χωρίς φόβο

Όταν διστάζεις να επικοινωνήσεις τα όριά σου

Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν επιλέγεις να κάνεις ξεκάθαρα τα όριά σου στους γύρω σου; Καταλήγεις να διαπραγματευτείς εκ των υστέρων όχι μόνο για το όριο που κάποιος καταπάτησε, αλλά και για τη συσσωρευμένη δυσαρέσκειά σου σε σχέση με την παραβίαση αυτή. Όταν δεν κάνεις αισθητές τις κόκκινες γραμμές σου, τότε είναι εξαιρετικά εύκολο ο άλλος να τις ξεπεράσει και να νιώσεις θυμό. Αυτός ο θυμός, όμως, δεν αφορά μόνο τον άλλο που εισέβαλε στη δική σου περιοχή. Αφορά πρωτίστως εσένα που δεν ξέρεις πώς να διαφυλάξεις τις ανάγκες σου.

Ο ρόλος της οικογένειας και της ψυχοθεραπείας

Αυτό το δικαίωμα να θέτουμε όρια το μαθαίνουμε στην ψυχοθεραπεία, καθώς συνιστά ένα ταξίδι που μας φέρνει σε επαφή με την εσωτερική μας ζωή και μας καλεί να εκφράσουμε τον πολύτιμο εαυτό και τα δικαιώματά του. Αυτό είναι ακόμα πιο χρήσιμο αν προερχόμαστε από μια οικογένεια της οποίας τα μέλη δυσκολεύονται να πουν "όχι", είτε στους σημαντικούς άλλους είτε και σε τρίτους, ενώ την ίδια στιγμή λένε με μεγάλη ευκολία "όχι" στις δικές τους επιθυμίες.

Τα όρια είναι ένας μηχανισμός προστασίας ώστε να βάλουμε φρένο σε ό,τι μας κάνει να δυσφορούμε. Το "όχι" και το "δε θέλω" είναι απαντήσεις που πρέπει να είναι αποδεκτές. Αλλιώς μπαίνουμε σε ένα ατέρμονο κυνήγι να ευχαριστήσουμε τους άλλους κάνοντας τα δικά τους θέλω προτεραιότητα, φαινόμενο που ονομάζουμε "people pleasing".

Αν, μάλιστα, έχουμε μάθει να παλεύουμε για την αποδοχή των άλλων, όπως παλεύαμε στα πρώτα χρόνια της ζωής μας για την αποδοχή του μητρικού βλέμματος, τότε είναι εύκολο να μη βάλουμε όρια από φόβο να μη μας απορρίψουν. Συχνά αυτό συμβαίνει και στις σχέσεις συνεξάρτησης, όπου καθένας στηρίζεται στον άλλο συναισθηματικά και νιώθει ότι είναι προτιμότερο να καταπιεστεί παρά να εκφράσει την ενόχλησή του, ώστε να μη χάσει αυτό που κερδίζει από τη σχέση.

Τα 2 βήματα για να θέσεις τα όριά σου

• Βήμα 1ο: Το πρώτο βήμα για να θέσεις τα όριά σου είναι να τα δημιουργήσεις. Μια καλή αρχή είναι να σκεφτείς πόσο ασφαλής αισθάνεσαι μέσα στις σχέσεις σου, πού κάνεις πίσω ενώ δε θέλεις, σε ποιες καταστάσεις νιώθεις ότι ο άλλος δε σε λαμβάνει υπόψη του και καταλήγεις να θυμώνεις.

• Βήμα 2ο: Αφού λοιπόν κατανοήσεις ποια είναι τα όρια που έχεις ανάγκη στις σχέσεις σου, το δεύτερο βήμα είναι να τα επικοινωνήσεις. Είναι σημαντικό να επικοινωνείς ξεκάθαρα τα όριά σου χωρίς να υποθέτεις ότι ο άλλος πρέπει να τα κατανοήσει μέσα από τη στάση σου. Να διαχωρίσεις, επίσης, ότι το να είσαι ξεκάθαρη δε σημαίνει να εκφράζεις την αλήθεια σου με αγένεια ή με επιθετικότητα, καθώς ο απώτερος σκοπός σου είναι να σε προστατέψεις και όχι να φτάσεις σε σημείο σύγκρουσης.

Και τι γίνεται αν η προσπάθειά σου να θέσεις όρια προκαλέσει αντίδραση;

Αν κάποιος αμφισβητήσει τη νέα εκδοχή του εαυτού σου που δε διστάζει να λέει "όχι" και να γίνεται δυσάρεστη; Αυτό που οφείλεις είναι να παραμείνεις συνεπής στη θέση σου και με επιμονή να υπενθυμίσεις το όριό σου στον άλλο όσες φορές κι αν χρειαστεί. Ας μη φοβάσαι τη δύναμη που έχουν τα υγιή όρια να δημιουργήσουν ισορροπία στις σχέσεις και τη ζωή σου. Ίσως είναι αυτά το "κλειδί" για να συνυπάρχεις διατηρώντας την πολύτιμη ελευθερία σου.