iStock
Η Θεώνη Καπερώνη, διαιτολόγος-διατροφολόγος, MSc, με εξειδίκευση στη
Διατροφογενετική - Διατροφική Επιγενετική, απαντά στο –αναπάντεχο– ερώτημα αν υπάρχουν τύποι προσωπικότητας που παχαίνουν πιο εύκολα. (Facebook & Instagram: Theoni Kaperoni Dietitian).
Η παχυσαρκία είναι ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ασθενειών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές ασθένειες και ο καρκίνος. Καθοριστικοί παράγοντες για τον επιπολασμό της παχυσαρκίας είναι κοινωνικοί, ψυχοκοινωνικοί, δημογραφικοί και γενετικοί. Ωστόσο, οι συνεχείς έρευνες στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των ατόμων, όπως τα στοιχεία της προσωπικότητας, αποδεικνύουν ότι αυτά επιδρούν στη συμπεριφορά και την ικανότητα των ατόμων να αντιμετωπίσουν στρεσογόνες καταστάσεις.
Για παράδειγμα, μια διατροφική διαταραχή αντανακλά έναν τρόπο ρύθμισης των συναισθημάτων, ενώ απαιτείται αυτοπειθαρχία και κίνητρο για να εντάξει
το άτομο στην καθημερινότητά του τη φυσική δραστηριότητα. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα ενός συνόλου αλληλεπιδράσεων μεταξύ γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Επίσης, τα καταθλιπτικά συμπτώματα και το άγχος φαίνεται να εμπλέκονται με τον αυξημένο δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και την πρόσληψη βάρους. Σύμφωνα με μελέτες, έχει φανεί ότι το βάρος θα μπορούσε να επηρεαστεί από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων, δηλαδή από τα πρότυπα συμπεριφοράς, σκέψης και συναισθημάτων των ατόμων.
Για να διερευνηθεί η συσχέτιση προσωπικότητας και ΔΜΣ, ορισμένες από τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί βασίστηκαν στο μοντέλο Big Five Personality Trait, που έχει χρησιμοποιηθεί για τη δομή της προσωπικότητας και βασίζεται σε πέντε ευρεία χαρακτηριστικά:
- Την ανοιχτή αντίληψη (δεκτικός σε συναισθήματα, πνευματική περιέργεια),
- τη συνειδητότητα (πειθαρχία, οργάνωση),
- την εξωστρέφεια (κοινωνικός, αυτοπεποίθηση),
- τη δεκτικότητα (εμπιστοσύνη, αλτρουϊσμός),
- τον νευρωτισμό (παρορμητικότητα, ανασφάλεια, αδυναμία).
Πώς επηρεάζει η προσωπικότητα το σωματικό μας βάρος;
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας συμβάλλουν ως ένα σημείο στην έκβαση της υγείας μας, λόγω της συσχέτισής τους με βασικούς ελεγχόμενους παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία. Από την άλλη πλευρά, το σωματικό μας βάρος αντανακλά τις συμπεριφορές και τον τρόπο ζωής μας και αντικατοπτρίζει το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους.
Χαρακτηριστικά που συνδέονται με την παχυσαρκία
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες έρευνες στις οποίες έχουν μελετηθεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και η συσχέτισή τους με την παχυσαρκία, έχει φανεί ότι τα άτομα με υψηλό νευρωτισμό, αυξημένη εξωστρέφεια, χαμηλή δεκτικότητα, συνειδητότητα και ανοιχτή αντίληψη έχουν αυξημένο ΔΜΣ (Faith et.al., 2001; Bagnjuk J.,et.al. 2019). Έχει βρεθεί ότι το μη φυσιολογικό βάρος συσχετίζεται με το χαρακτηριστικό του νευρωτισμού, με τους ερευνητές να θεωρούν ότι ο νευρωτισμός συσχετίζεται τόσο με χαμηλό βάρος όσο και με υπερβάλλον βάρος. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα μετα-ανάλυσης τα οποία δείχνουν ότι η παχυσαρκία συσχετίζεται με τον υψηλό νευρωτισμό στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Αυστραλία, αλλά όχι στις ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο για παχυσαρκία
Ένα από τα χαρακτηριστικά που συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας είναι η συνειδητότητα. Τα άτομα αυτά είναι πιο πιθανό να ασκηθούν και υιοθετούν συμπεριφορές που σχετίζονται με την πρόληψη της καλής τους υγείας. Επίσης, η συνειδητότητα θεωρείται ένα χαρακτηριστικό που αποτελεί προγνωστικό δείκτη για τη μετάβαση της παχυσαρκίας σε φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Υπάρχουν χαρακτηριστικά που αποτελούν προγνωστικό δείκτη για την αύξηση του βάρους;
Σε μελέτη που διεξήχθη το 2019 βρέθηκε ότι ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αποτελούν προγνωστικό δείκτη ανάπτυξης της παχυσαρκίας, δηλαδή, την πιθανότητα ένα μη παχύσαρκο άτομο να αυξήσει το βάρος του και να γίνει παχύσαρκο. Από τη διαχρονική μελέτη των Bagnjuk J.,et. al. 2019 φάνηκε ότι το χαρακτηριστικό της δεκτικότητας επηρεάζει αρνητικά τη μετάβαση από το φυσιολογικό βάρος σε παχυσαρκία. Η χαμηλή δεκτικότητα και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την παρορμητικότητα αποτελούν προγνωστικούς δείκτες για μεγαλύτερη αύξηση του ΔΜΣ σε όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής.
Επιπρόσθετα, ο υψηλός νευρωτισμός και η χαμηλή συνειδητότητα είναι πιθανό
να συνδέονται με το φαινόμενο γιο γιο (αύξηση βάρους και απώλεια βάρους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου). Οι ερευνητές βρήκαν ότι η παρορμητικότητα ήταν ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης για το υπερβάλλον βάρος. Σε μελέτη που συμπεριέλαβε 14.531 συμμετέχοντες βρέθηκε ότι υπήρχε μεγαλύτερη αύξηση βάρους στα παρορμητικά άτομα, σε αυτούς που απολαμβάνουν να παίρνουν ρίσκα και σ’ εκείνους που είναι ανταγωνιστικοί, ειδικότερα στα άτομα που είναι κυνικά, ανταγωνιστικά και επιθετικά. Επίσης, σε
άλλη έρευνα είχε βρεθεί ότι τα παρορμητικά άτομα είναι επιρρεπή στην υπερφαγία και την κατανάλωση αλκοόλ. Αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς συνδέονται με την αύξηση βάρους με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, η κατάθλιψη φαίνεται ότι αποτελεί προγνωστικό δείκτη για ανάπτυξη παχυσαρκίας και η συσχέτιση μεταξύ κατάθλιψης και παχυσαρκίας έχει καθιερωθεί από επαναλαμβανόμενες μελέτες.
Άλλα στοιχεία της προσωπικότητας που σχετίζονται με την παχυσαρκία
Στη μελέτη του Gerlach και των συνεργατών του (Gerlach., et.al. 2016) έχει συσχετιστεί η παχυσαρκία με ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως συναισθηματική αστάθεια, προβλήματα ταυτότητας και αυτοτραυματισμοί. Επιπλέον, άλλες πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για σοβαρά προβλήματα υγείας στη μεταγενέστερη ενήλικη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας.
Μια πιθανή εξήγηση των παραπάνω ευρημάτων είναι ότι οι συναισθηματικές δυσκολίες, η ρύθμισή τους και η παρορμητικότητα μπορεί να έχουν ισχυρή επίδραση στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Σε αρκετές μελέτες υποστηρίζεται ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με συναισθηματική απορρύθμιση, δηλαδή σχετίζεται με την αδυναμία των ατόμων για την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των έντονων συναισθημάτων και τα διαπροσωπικά προβλήματα. Σε πρόσφατη μελέτη του 2019
βρέθηκε ότι τα άτομα με παχυσαρκία αναφέρουν πιο έντονα τον φόβο της εγκατάλειψης, την εξάρτηση, την υποταγή και τον ανεπαρκή αυτοέλεγχο (Basile et.al., 2019).
Συνοψίζοντας, για να διατηρήσεις ένα υγιές σωματικό βάρος, είναι απαραίτητο να έχεις ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής και ένα σταθερό πλάνο σωματικής δραστηριότητας, τα οποία απαιτούν αφοσίωση και αυτοσυγκράτηση. Η διερεύνηση μεταξύ των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και της παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη, εφόσον εμπλέκονται και παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί, εκτός από τη συμπεριφορά. Ωστόσο ο σαφής προσδιορισμός της σχέσης μεταξύ προσωπικότητας και παχυσαρκίας θα μπορούσε να συμβάλλει στο να αναπτυχθούν πιο εξατομικευμένες παρεμβάσεις.
7 τρόποι για να μην τρως διαρκώς χωρίς καν να πεινάς
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για υγεία, διατροφή και γυμναστική στο shape.gr
