Γιορτές και οικογενειακές συγκεντρώσεις: Γιατί τις υποτιμούμε; Το ψυχολογικό "τυφλό σημείο" πίσω από αυτό

Γιατί θεωρούμε δεδομένες στιγμές της ζωής μας (ενώ δεν έπρεπε);

iStock

Έχεις σκεφτεί ποτέ να μην παραβρεθείς σε κάποιο γιορτινό τραπέζι ή να αποφύγεις μια οικογενειακή συγκέντρωση, πιστεύοντας πως δεν είναι κάτι σπουδαίο; Πολλοί άνθρωποι, όπως δείχνει η έρευνα της Δρ. Erin Westgate, τείνουν να υποτιμούν τη συναισθηματική σημασία φαινομενικά καθημερινών ή συνηθισμένων στιγμών. Αυτή η τάση πηγάζει από ένα ψυχολογικό "τυφλό σημείο" που μας απομακρύνει από την ουσία της εμπειρίας. Tι αποκαλύπτει η επιστήμη για αυτή την ανθρώπινη συμπεριφορά και πώς μπορούμε να την ξεπεράσουμε;

Το "τυφλό σημείο" που μας κοστίζει

Η Δρ. Erin Westgate, επίκουρη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, μελετά γιατί οι άνθρωποι δεν προβλέπουν σωστά τη σημασία σημαντικών εμπειριών. Στη μελέτη της, η οποία ξεκίνησε όταν ήταν ακόμη μεταπτυχιακή φοιτήτρια, βρήκε ότι οι συμμετέχοντες σταθερά υποτιμούσαν πόσο ουσιαστική θα ήταν μια εμπειρία όπως η γιορτή των Ευχαριστιών.

Η εξήγηση που προτείνει είναι απλή αλλά αποκαλυπτική: "Δεν κατανοούμε τα γεγονότα μέχρι να συμβούν. Δεν τα επεξεργαζόμαστε εκ των προτέρων, αλλά μόνο όταν είναι αναγκαίο, δηλαδή όταν συμβαίνουν", εξηγεί η Westgate. Η έρευνα συνεχίστηκε με μεγαλύτερα δείγματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και απέδειξε ότι αυτή η τάση δεν περιορίζεται στις γιορτές, αλλά επηρεάζει και άλλες σημαντικές στιγμές της ζωής μας.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η υποτίμηση των εμπειριών έχει να κάνει με τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται την πραγματικότητα. Συχνά δεν δίνουμε σημασία σε μικρές στιγμές, θεωρώντας τις δεδομένες. Αντίθετα, προετοιμαζόμαστε περισσότερο για μεγάλα γεγονότα ή δύσκολες καταστάσεις, γιατί πιστεύουμε ότι εκεί κρύβεται το ουσιαστικό νόημα.

Σύμφωνα με τη Δρ. Westgate, αυτό το "τυφλό σημείο" μπορεί να οδηγήσει σε χαμένες ευκαιρίες προσωπικών στιγμών. "Αν δεν συνειδητοποιούμε ότι μια εμπειρία θα είναι ουσιαστική, είναι λιγότερο πιθανό να την επιδιώξουμε και να επωφεληθούμε από αυτήν", σημειώνει η Westgate. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποφεύγουμε περιστάσεις που θα μπορούσαν να μας χαρίσουν χαρά, συγκίνηση ή ακόμα και νέες προοπτικές στη ζωή μας, μόνο και μόνο επειδή δεν αναγνωρίζουμε την αξία τους εκ των προτέρων.

Οι γιορτές ως παράδειγμα

Για πολλούς, τα οικογενειακά τραπέζια είναι απλώς υποχρεώσεις. "Γιατί να χάσω χρόνο σε μια ακόμα τυπική συνάντηση, ενώ θα μπορούσα να κάνω κάτι πιο διασκεδαστικό ή παραγωγικό;", είναι μια κλασική σκέψη μας. Και όμως, όταν τελικά συμμετέχεις, συχνά νιώθεις μια αίσθηση θαλπωρής και σύνδεσης που δεν περίμενες.

Αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στις προσδοκίες και την πραγματικότητα είναι η απάντηση. Οι γιορτινές στιγμές, ακόμα και οι πιο απλές, όπως το να μοιραστείς μια κουβέντα ή ένα γέλιο με αγαπημένα πρόσωπα, μπορούν να αποκτήσουν βαθιά συναισθηματική σημασία. Η αρχική έρευνα της Westgate, με φοιτητές του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, έδειξε ότι οι συμμετέχοντες υποτίμησαν το πόσο σημαντική θα ήταν η εμπειρία του γιορτινού τραπεζιού των Ευχαριστιών. Παρόμοια αποτελέσματα βρέθηκαν και στη μετέπειτα έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα.

Οι επιπτώσεις σε μεγαλύτερες αποφάσεις

Το "τυφλό σημείο" δεν αφορά μόνο τις γιορτές. Η Westgate επεκτείνει την έρευνά της σε σημαντικές αποφάσεις ζωής, όπως οι επιλογές καριέρας, ο εθελοντισμός ή η απόφαση να ξεκινήσεις οικογένεια. Οι άνθρωποι συχνά αποφεύγουν εμπειρίες που περιλαμβάνουν δυσκολία ή ρίσκο, επειδή δεν προβλέπουν τη μακροπρόθεσμη σημασία που θα μπορούσαν να έχουν.

Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να μας απομακρύνει από εμπειρίες που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και την προσωπική μας εξέλιξη. Όπως σημειώνει η Westgate: "Θέλουμε να ζήσουμε μια ζωή γεμάτη νόημα, αλλά αν δεν κατανοούμε τη σημασία μιας εμπειρίας, ίσως να μην την επιδιώξουμε καν".

Πώς μπορούμε να το ξεπεράσουμε

Η έρευνα της Westgate έχει στόχο όχι μόνο την κατανόηση του φαινομένου αλλά και την ανάπτυξη στρατηγικών για να το ξεπεράσουμε. Αντί να αποφεύγουμε εμπειρίες επειδή δεν προβλέπουμε τη σημασία τους, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια πιο ανοιχτή στάση. Μερικές ιδέες:

► Δώσε την ευκαιρία στις μικρές στιγμές. Ακόμα κι αν κάτι σου φαίνεται ασήμαντο, δοκίμασε να το δεις με διαφορετική ματιά.

► Σκέψου το "μετά". Αναλογίσου πώς θα νιώθεις για αυτή την εμπειρία αργότερα. Πολλές φορές, η σημασία φαίνεται ξεκάθαρα όταν κοιτάμε πίσω.

► Εστίασε στο παρόν. Οι γιορτινές συγκεντρώσεις, για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να είναι τέλειες για να είναι ουσιαστικές.

Οι γιορτές και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις μπορεί να φαίνονται συνηθισμένες, αλλά όπως δείχνει η έρευνα, αυτές οι στιγμές έχουν τη δύναμη να γίνουν πηγές μεγάλης χαράς και ουσίας. Η τάση να τις υποτιμούμε είναι μια ανθρώπινη αδυναμία, αλλά μπορούμε να την ξεπεράσουμε αναγνωρίζοντας ότι το νόημα συχνά κρύβεται στις πιο απλές, καθημερινές εμπειρίες.