Τι κάνουμε λάθος με τα New Year’s Resolutions;

Γιατί η νέα χρονιά ξεκινά αισιόδοξα με αποφάσεις για αλλαγές και ξεκινήματα και εντέλει καταλήγει στη ματαίωση και την απογοήτευση;

iStock

Από την Κασσιανή Μουσά, ψυχολόγο, MSc, γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεύτρια, συνεργάτιδα του Κέντρου Ψυχοθεραπείας "Φρόσω Φωτεινάκη & Συνεργάτες" (efrosynifotinaki.gr).

Ένα συχνά παρατηρήσιμο φαινόμενο σχετικά με τις αλλαγές που επιθυμούμε να πραγματοποιήσουμε στη ζωή μας αφορά τη χρονική περίοδο κατά την οποία επιλέγουμε να θέσουμε νέους στόχους που θα μας φέρουν ένα βήμα πιο κοντά σε αυτές. Το νέο εξάμηνο της σχολής, η απασχόληση σε ένα νέο εργασιακό περιβάλλον, η έναρξη μιας νέας σχέσης κ.λπ. αποτελούν συχνά την αφετηρία μιας διαδρομής που στοχεύει στην επιθυμητή για τον καθένα αλλαγή.

Νέα χρονιά; Στόχοι υγείας και ευεξίας για κάθε μήνα του χρόνου

Για μεγάλη μερίδα ανθρώπων την αφετηρία αυτή συνιστά το ξεκίνημα μιας νέας χρονιάς και τότε είναι που νέα πλάνα, υποσχέσεις και αποφάσεις (New Year’s Resolutions) αποκτούν ξεχωριστή θέση στην προσωπική ατζέντα. "Φέτος θα τρώω πιο υγιεινά", "Το 2025 θα βελτιώσω την κοινωνική μου ζωή", "Δεν πάει άλλο, από τη νέα χρονιά θα μπω σε φόρμα", "Φέτος θα κόψω το κάπνισμα". Είναι μόνο μερικοί από τους στόχους που βρίσκονται συχνά σε προτεραιότητα για τους γύρω μας ή ακόμα και για εμάς τους ίδιους.

Ενώ οι στόχοι αυτοί προάγουν την ευεξία και την ευημερία και αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, με την πάροδο των μηνών του έτους η δέσμευση στην επίτευξή τους έχει συχνά φθίνουσα πορεία, με αποτέλεσμα ο ετήσιος απολογισμός να συνοδεύεται από ματαίωση, απογοήτευση και αυτοκριτική. Άλλες φορές θα δούμε ανθρώπους που κατορθώνουν να διατηρήσουν το κίνητρο και τη δέσμευσή τους σε όλη τη διάρκεια της πορείας, ξεπερνώντας εμπόδια εσωτερικής, π.χ. δυσκολία διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων κατά την αντιμετώπιση μιας πρόκλησης, ή εξωτερικής προέλευσης, π.χ. απουσία υποστηρικτικού περιβάλλοντος.

Από την επίτευξη στόχων στη ματαίωση: Γιατί συμβαίνει;

Στο σημείο αυτό θα αναρωτηθεί κανείς γιατί, ενώ η επίτευξη στόχων είναι μια διαδικασία που μας γεμίζει ικανοποίηση τονώνοντας την αυτοπεποίθησή μας, στην πορεία αποπροσανατολιζόμαστε από την "πυξίδα" μας και, τελικά, επιστρέφουμε σε – αν και οικείες – όχι βοηθητικές για εμάς συνήθειες; Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό μπορεί να είναι πολλοί και παρακάτω θα δούμε μερικούς από αυτούς.

1. Αρχικά, η "αναγκαιότητα" να θέσουμε στόχους ενόψει της νέας χρονιάς συχνά προκύπτει ως αποτέλεσμα της κοινωνικής πίεσης να ορίσουμε ως σημείο αφετηρίας της εκάστοτε αλλαγής τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Ωστόσο, η ετοιμότητα του καθενός από εμάς να μπει σε μια διαδικασία αλλαγής διαφέρει κατά πολύ, ανάλογα με τη φάση ζωής στην οποία βρίσκεται, τις προτεραιότητες, την αντιλαμβανόμενη σημαντικότητα των αρνητικών συνεπειών που έχει μια συνήθεια, τη διαθέσιμη υποστήριξη από το περιβάλλον μας κ.ά. Όλα αυτά επηρεάζουν σημαντικά την ετοιμότητα για το ξεκίνημα ενός ταξιδιού που θα επιφέρει μια επιθυμητή αλλαγή. Συνεπώς, δεν είναι για όλους το ξεκίνημα της νέας χρονιάς πάντοτε μια βοηθητική περίοδος για να θέσουν στόχους.

2. Ένας άλλος λόγος αφορά το είδος των στόχων που θέτουμε. Ερευνητικά έχει αποδειχθεί ότι οι στόχοι εκείνοι που προσανατολίζονται σε μια σημαντική και επιθυμητή αλλαγή, π.χ., "Θέλω να βρω μια δουλειά στην οποία θα νιώθω πιο δημιουργική/ός", μας κινητοποιούν περισσότερο από εκείνους που προσανατολίζονται στη διέξοδο από μια ανεπιθύμητη για εμάς συνθήκη, π.χ., "Θέλω να παραιτηθώ από τη δουλειά μου". Στην πρώτη περίπτωση η επιδίωξη του στόχου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αξία της δημιουργικότητας που φαίνεται να κατέχει υψηλή θέση στις αξίες του ανθρώπου αυτού. Αυτό μπορεί να ενισχύσει το προσωπικό κίνητρο περισσότερο απ’ ό,τι στη δεύτερη περίπτωση, που ο στόχος έχει τεθεί με έναν τρόπο που δε δίνει καμία πληροφορία για το "γιατί" και εστιάζει απλώς στη φυγή από μια δυσάρεστη κατάσταση.

3. Ο τρόπος που τίθεται ένας στόχος επηρεάζει, επίσης, τον βαθμό επιτυχίας του. Ενώ είναι απαραίτητο να υπάρχουν μακροπρόθεσμα πλάνα για να μας υποδείξουν και τη διαδρομή που χρειάζεται να ακολουθήσουμε, από μόνη η ύπαρξή τους δεν αποτελεί δείκτη επιτυχίας. Όπως για να φτάσω στο τέλος της σκάλας χρειάζεται πρώτα να ανέβω ένα ένα τα σκαλοπάτια, έτσι είναι απαραίτητο να ορίσω βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους στόχους οι οποίοι βαθμιαία θα με φέρουν πιο κοντά στον προορισμό μου.

Εάν, για παράδειγμα, δεν έχω επαφή με το τρέξιμο, αλλά στόχος μου είναι την επόμενη χρονιά να συμμετέχω σε μαραθώνιο, χρειάζεται να εντάξω στην καθημερινότητά μου το τρέξιμο διανύοντας μικρές αποστάσεις αρχικά (βραχυπρόθεσμος στόχος) και στη συνέχεια μεγαλύτερες βελτιώνοντας τον χρόνο μου (μεσοπρόθεσμος στόχος).

4. Σε συνέχεια του τρόπου διαμόρφωσης των στόχων σημαντικές είναι παράμετροι όπως ο βαθμός στον οποίο οι στόχοι είναι:

• Συγκεκριμένοι, π.χ., ο ταξιδιωτικός προορισμός που θέλω να επισκεφθώ υποδεικνύει κατά προσέγγιση και τα χρήματα που πρέπει να αποταμιεύσω.

• Χρονικά προσδιορισμένοι, π.χ., αν θέλω μέχρι τον Ιούνιο να έχω αγοράσει το νέο μου αυτοκίνητο, μπορώ να διαμορφώσω τους προηγούμενους μήνες τον κατάλληλο οικονομικό σχεδιασμό.

• Ρεαλιστικοί, π.χ., αν μόλις ξεκίνησα την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, το να μπορώ να κατανοήσω μια ταινία χωρίς υπότιτλους δεν είναι ρεαλιστικός στόχος, τουλάχιστον προς το παρόν!

Γιατί ο στόχος σου είναι σημαντικός για εσένα;

Εξίσου σημαντική επιρροή κατέχει ο τρόπος που ο καθένας από εμάς αντιλαμβάνεται τις προσωπικές του ικανότητες, διαχειρίζεται τα εμπόδια και τις αποτυχίες, δείχνει ευελιξία και διαπραγματεύεται εκ νέου τη "διαδρομή" και τον "προορισμό" αν αυτό είναι απαραίτητο. Τον σπουδαιότερο όμως ρόλο διαδραματίζει το αν καθένας από εμάς είναι σε θέση να απαντήσει το "γιατί": "Γιατί, τελικά, ο στόχος αυτός είναι σημαντικός για εμένα;".

Θέτοντας το ερώτημα αυτό στον εαυτό μας, μπορούμε να διαπιστώσουμε αν ο στόχος που θέλουμε να πετύχουμε στο άμεσο μέλλον συνδέεται με τις προσωπικές μας αξίες, π.χ. συνεργασία, αυτοφροντίδα, εργατικότητα, ρομαντισμός, περιπέτεια, οικειότητα κ.ά., δίνοντας ένα νόημα, τελικά, στη "διαδρομή" μας. Εσύ λοιπόν, που έχεις βρεθεί συχνά αντιμέτωπη με το άγχος της λίστας των στόχων που "πρέπει" να προετοιμάσεις ενόψει του νέου έτους, στο τέλος της φετινής χρονιάς δώσε στον εαυτό σου μόνο μία υπόσχεση. Tην υπόσχεση της "δέσμευσης" προς το χτίσιμο μιας καθημερινότητας από την οποία δε θα αναζητάς διαρκώς τρόπους να διαφύγεις.

Αναρωτήσου τι είναι, τελικά, αυτό που έχει σημασία για εσένα και γιατί. Η απάντηση βρίσκεται μέσα σου αν αφαιρέσεις το πέπλο των "πρέπει" που έχουν μεταμφιεστεί σε "επιθυμίες". Τότε, με σύμμαχο τη συμπόνια προς τον εαυτό σου, θα είναι η στιγμή για να θέσεις τους προσωπικούς σου στόχους – και ας έχει περάσει η Πρωτοχρονιά!